سنجش نسبت ضرب‌هاي ريتم 8/6 در رِنگ‌هاي موسيقي دستگاهي ايران (1284 – 1357ش.)

رِنگ‌ها به عنوان گونه‌اي شناخته شده از موسيقي موزون دستگاهي ايران اغلب با ريتم معمول 8/6 در منابع مكتوب موسيقي ثبت و ضبط شده‌اند. در تئوري موسيقي غربي كسر ميزان 8/6 جزء ريتم‌هاي تركيبي دوضربي است كه هر ضرب آن قابل قسمت بر سه است. تساوي كشش دو ضرب اصلي در هر ميزان از مشخصات ذاتي اين ريتم غربي است كه در نت‌نويسي موسيقي نظري معاصر ايران هم اغلب مورد پذيرش قرار گرفته است اما نمونه‌ اجراهاي ضبط‌شده از اين گونه‌ي موسيقايي از صدواندي سال پيش به اين طرف نشان از ماهيتي منعطف و غيرمتساوي در اجراي رِنگ‌هاي موسيقي دستگاهي ايران دارد. از حدود پنجاه سال پيش موسيقي‌داناني به بيان اين تفاوت در نگارش و اجراي ريتم 8/6 ايراني پرداخته و برخي نيز پيشنهادهايي براي نوع نگارش غيرمتساوي ضربان‌هاي اصلي آن ارائه داده‌اند. اين پژوهش ضمن مرور آراي متفاوت گذشتگان تا تازه‌ترين ايده‌هاي نظري، با تحليل رايانه‌اي نمونه‌هاي صوتي از نخستين دوره‌ي ضبط موسيقي ايراني در 1284ش. تا نمونه‌هايي از دهه‌ي 1350ش. ميزان تفاوت دقيق زماني ميان كشش‌هاي ضرب اول و دوم را استخراج كرده و نشان مي‌دهد اين ريتمِ منعطف قابليت اجراي دو ضربِ مساوي به نسبت 50% تا دو ضرب نامساوي به نسبت 62.5% به 37.5% را داراست.