تحليل پديدارشناختي مكان قدسي در شهر ايراني-اسلامي مبتني بر انحا حضور عناصر چهارگانه در فضا؛ مطالعه موردي: آرامگاه شاه نعمت الله ولي در شهر ماهان

Phenomenological Interpretation of the Sacred Place in Iranian-Islamic Cities based on Presence of The Classical Elements Case study: Shrine of Shah Nematollah Vali

مسيله عبور از توصيفات صوري و ظاهري بناهاي تاريخي و نيل به فهم ماهيت تام آن‌ها با هدف حفظ و تداوم ارزش‌هاي فرهنگي در دوران كنوني، يكي از مهم‌ترين مسايل پيش روي محققان در حوزه معماري و شهرسازي ايراني-اسلامي است. ازآنجاكه هر بناي ساخته‌شده نحوي از تجسد جهان‌بيني و انديشه‌هاي سازندگان آن است و نيز استعاره‌اي است از اطوار بودن آنان در جهان، درك صحيح از بنا مي‌تواند بازتوليد هويت تاريخي را در دوران كنوني‌ ميسر سازد. هدف از اين پژوهش تحليل بناي آرامگاه شاه نعمت الله ولي مبتني بر اين مفروض است كه دلالت‌هاي هستي‌شناختي عناصر به‌مثابه نشانه‌هاي معنادار از ساختار رابطه ميان‌ آن‌ها قابل تبيين است و مي‌توان از اين طريق در مسير پايداري ارزش‌ها در معماري امروز گام برداشت. در پژوهش حاضر، مباني فلسفي تحقيق تفسيري و رويكرد تحقيق، كيفي و روش تحقيق، پديدارشناختي است. درتحليل تجربه فضا و نسبت آن با شهر سه مفروض زير مورد بررسي قرار گرفت: 1. سلسله‌مراتب روابط فضايي از فضاي شهري تا گنبدخانه موجب ايجاد حس معنويت در افراد مي‌شود. 2. حضور عناصر و انحا حضور عناصر چهارگانه در فضاهاي متوالي بر ادراك كاربران از فضا به‌مثابه مكان مقدس تاثيرگذار است. 3. حضور عناصر چهارگانه به‌مثابه نشانه‌هاي معنادار در فضا موجب افزايش حس مكان و تعلق‌ خاطر زايران مي‌شود. براي آزمون فرضيات بالا از طريق تحليل تجربه زيسته افراد در فضا پرسشنامه‌اي با 20 واگويه تنظيم و در ميان 85 نفر از زايران و متخصصان توزيع شد. تحليل داده‌ها نشان مي‌دهد كه نحوه و ميزان حضور عناصر چهارگانه در صحن‌هاي متوالي بناي آرامگاه شاه نعمت‌الله ولي، رابطه معناداري با ادارك معاني عرفاني و سفرهاي روحاني سالك در ذهن مخاطبان فضا دارد و منجر مي‌شود تا افراد با حضور در هر صحن كيفيت ادراكي متفاوتي را تجربه كنند و هرآن براي رسيدن به ملجا و زيارت آمادگي بيشتر يابد.

One of the most crucial issues encountering researchers who are concerned with preserving and perpetuating cultural values in the present era in the field of Iranian-Islamic architecture and urban planning is the issue of overcoming formal and physical descriptions and gaining a deep understanding of the nature and essence of the buildings. Since every building is a form of embodiment of ideas and worldviews of its builders and is additionally a metaphor of their existence in the world, a correct understanding of the building can enable the reproduction of historical identity in the present era. The purpose of this study is to analyze the structure of the tomb of Shah Nematollah Vali based on these assumptions that the ontological implications of the elements can be explained as meaningful signs of the structure of their interrelationship. In the present study, the philosophical foundation of research is interpretivism; the research approach is qualitative, and the analysis method is phenomenological. In analyzing the experience of space and the relationship between the building and the city, the following three assumptions were examined: 1. The hierarchy of spatial relations from the urban space to the dome creates a sense of spirituality in individuals. 2. The presence of four Classic Elements in successive spaces affects users’ perception of space as a sacred one. 3. The presence of four Classic Elements as meaningful signs in the space increases the sense of place in pilgrims. To examine the above assumptions by analyzing the lived experience of people in the building, a questionnaire with 20 questions was prepared and distributed among 85 pilgrims and specialists. Data analysis shows that the manner and extent of the presence of four Classic Elements in consecutive scenes of the shrine of Shah Nematollah Vali, has a significant relationship with the perception of mystical meanings and spiritual journeys in the minds of the people and leads them to experience a different perceptual quality in each courtyard. an‎d be more prepared to reach the shrine and pilgrimage at any moment.