پديد آورندگان :
خبيري، سمانه دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده هنر و معماري , پورجعفر،محمدرضا دانشگاه تربيت مدرس - معماري و شهرسازي , ايزدي، محمدسعيد دانشگاه بوعلي سينا همدان - دانشكده هنر و معماري
كليدواژه :
دلبستگي به مكان , اختياريه , دلبستگي به محله , محله ايراني - اسلامي
چكيده فارسي :
محله در شهر ايراني-اسلامي سازنده بنيان هويتي افراد و احساس دلبستگي در ساكنان بر شمرده مي‌شود. اين درحالي است كه با غلبه گفتمان مهندسي در توسعه شهرها، محله دستخوش تغيير ساختار فضايي و سازمان اجتماعي و تضعيف پيوند روانشناختي مردم-محله شده كه افول مشاركت اجتماعي، تهديد هويت‌محله‌اي و تضعيف سرمايه اجتماعي را در پي داشته است. با توجه به خلاءهاي نظري در ابعاد ماهوي، فرايندي، رفتاري دلبستگي به محله و از آن‌جا كه درك عميق نسبت به ماهيت اين پديده در بستر شهرهاي كشور و عوامل تاثيرگذار بر آن گامي راهبردي در برنامه‌ريزي محله‌محور است، هدف اين مقاله مطالعه عميق تجربه زيسته ساكنان محله اختياريه به منظور بازشناسي ماهيت روانشناختي اين پيوند و مولفه‌هاي موثر بر آن در محله‌اي است كه بر اساس پيمايش شهرداري تهران (1396) سطح بالايي از تعلق ساكنان و پايداري نسبي سكونت را دارد. بنابراين با اتخاذ راهبرد كيفي و روش تحقيق نظريه داده‌بنياد و به‌كارگيري تكنيك نمونه‌گيري هدفمند و نظري، 24 نفر از ساكنان اختياريه به‌عنوان مشاركت‌كنندگان تحقيق در فرايند گردآوري اطلاعات از طريق تركيبي از ابزارهاي مصاحبه عميق، پرسشنامه، نقشه شناختي و مطالعات اسنادي انتخاب و تحليل داده‌ها به صورت همزمان، غيرخطي، تكويني و با تكنيك كدگذاري باز، محوري و انتخابي انجام شد. نتايج و يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه دلبستگي به محله همچون امتداد حس خانه در مقياس محله در ابعاد احساسي، شناختي-اداركي و رفتاري تجربه مي‌شود. بعد احساسي اين پيوند با غرور، رفاه رواني، اندوه دوري از محله، تعلق و عضويت و بعد شناختي-ادراكي دلبستگي با رسش و پختگي پيوند عاطفي، شكل‌گيري خود اجتماعي، دگرديسي در نظام معنايي مكان و از آن خود كردن مكان ادراك مي‌شود. دلبستگي با الگوهاي رفتاري جوارجويي انطباق‌پذير، پيوندجويي، عمل جمعي و مشابهت‌جويي بازنمايي مي‌شود. همچنين دلبستگي به خانه، خودتعيين‌گري، هويت مكان، دلپذيري بصري-شنيداري، منزلت مكان، مكان-رويدادهاي پيونددهنده، كيفيت پاسخگويي و ثبات، عوامل سازنده و تقويت‌كننده دلبستگي به اختياريه شناسايي گرديد.
چكيده لاتين :
In the Iranian-Islamic city, the neighborhood is the creator of the individuals’ identity and the sense of attachment and belonging in the residents. These neighborhoods, during the rapid expansion of urbanization and the dominance of engineering discourse in urban development, have changed the spatial structure and social organization and the weakening of psychological ties between people and neighborhoods, which has led to decline in social participation, social capital and weakening of neighborhood identity. Based on the survey of Tehran Municipality (2017), Ekhtiarieh neighborhood is one of the top 10 neighborhoods in Tehran, where a high level of attachment and belonging of residents to the neighborhood and the relative stability of living has been documented. The current article aims to distinguish the psychological nature of this bond by studying the lived experience of the residents of Ekhtiarieh and also to identify the effective components on the formation and reproduction of attachment to the neighborhood. Accordingly, via adopting a qualitative strategy and grounded theory as the research method and using purposeful and theoretical sampling technique, 24 residents of Ekhtiarieh were selected as research participants in the data collection process through a combination of in-depth interview tools, questionnaires, cognitive map, and documentary studies. Data analysis was performed simultaneously, nonlinearly, and with open, axial, and selective coding techniques. The research results revealed that attachment to the neighborhood is experienced as an extension of the sense of home on a neighborhood scale in emotional, cognitive-perceptual, and behavioral dimensions. The emotional dimension of attachment to the neighborhood is perceived with pride, the grief caused by leaving the neighborhood, psychological well-being, and sense of belonging and membership, and the cognitive-perceptual dimension of attachment are understood by the maturity of emotional bond, social self-formation, transformation in the semantic system of place, and sense of ownership in the neighborhood and the local community. Attachment is represented by the behavioral patterns of, adaptive proximity seeking, sociability, collective action, and seeking similarity. Also, attachment to the home, self-determination, place identity, visual-auditory pleasurableness, place value, connecting places and events, place responsiveness, and unchanging places are reinforcing factors of attachment to Ekhtiarieh.
