تبيين اصطلاح‌ فقهي «قضيهٌ في واقعه» از منظر قضاياي منطقي

Traditions on a Particular Subject in the Context of Logical Propositions

اصطلاح «قضيهٌ في واقعه» كه در مقام اشاره به احاديث صادر شده پيرامون موضوعي خاص به‌كار مي‌رود، يكي از عبارات رايج در ادبيات فقه اسلامي است كه به‌رغم تأثيرگذاري بر ابواب گوناگون، تعريفي روشن از آن در كتب فقهي ارائه نشده است. در اين بين، وجود كلمه­ «قضيه» در ساختار شكلي اين اصطلاح، شاخصي است كه بر وجود ارتباط آن با سرفصل قضايا در علم منطق دلالت مي‌كند و به ‌علاوه سابقه ارتباطات بين دو دانش فقه و منطق نيز بر اين مطلب صحه مي‌گذارد. در اين مقاله كوشش بر آن است تا بر تناسب قضاياي شخصيه با «قضيه في واقعه» در فقه تأكيد گردد و به نظرياتي كه آن را قضيه خارجيه محسوب مي‌كنند انتقاداتي وارد شود. تفاوت مهم بين اين دو قضيه ناشي از آن است كه قضاياي خارجيه در علم منطق داراي ارزش برهاني هستند، اما قضاياي شخصيه فاقد اين خصيصه مي‌باشند. با اتخاذ اين ديدگاه، مقاله حاضر در پي فهم اصطلاح قضيه في واقعه با كنكاش در ريشه‌هاي آن در علم منطق است و در اين مسير به زمينه‌ها و اقتضائات فقهي كه باعث تغيير در ساختار شكلي قضيه شخصيه و تبديل عنوان آن به «قضيه في واقعه» شده است، نيز مي‌پردازد.

The idiom of “qaziyya fi wagheaa” which is normally used to refer to traditions with a particular subject, is one of the most common terms in the Islamic jurisprudential literature. Despite the importance of this heading, no comprehensive definition of it has been provided. Jurists’ silence about this topic- Which can effectively limit the scope of general rules- makes this hypothesis that its definition has already been imposed: The word of “proposition” in the structure of this term is an important indicator predicates its relation to the topic of the propositions in logic. In addition the precedent of interactions between jurisprudence and logic amplifies this hypothesis. In this regard, it is assumed that the two areas of jurisprudence and logic have been linked with each other throughout history. This article attempts to analyze this term in the context of singular propositions in Logic and criticize those views that consider this term as external propositions. The difference between the two is that unlike singular propositions, external propositions have argumentative value. Adopting this perspective, this article tries to understand the concept of the idiom of “qaziyya fi wagheaa” by discovering its roots in logic.