تداوم رابطه نماد و نوشتار در هنرهاي اسلامي و گرافيك معاصر ايران با تمركز بر نظريه بينامتنيت ژنت

هنرهاي اسلامي مجموعه‌اي از نشانه‌هاي نوشتاري منسجم و متنوع را در بر مي‌گيرد كه تاثيرات غير قابل انكاري در تايپوگرافي معاصر ايران داشته است. پژوهش حاضر به بررسي ارتباط نماد و نوشتار در هنرهاي دوره اسلامي و لوگوتايپ‌ها و تايپوگرافي معاصر پرداخته است. هدف تحقيق بيان يكي از مجراهاي هم‌حضوري نماد و نوشتار در تايپوگرافي نوين ايراني با تاكيد بر همنشيني و جانشيني نماد و نوشتار است. پژوهش حاضر در پي پاسخ به اين پرسش است كه نشانه‌هاي نمادين در ارتباط با نوشتار در آثار دوره اسلامي چگونه ظهور پيدا كرده‌اند و نماد و نوشتار در تايپوگرافي معاصر ايران چه ارتباطي با پيش‌متن اسلامي آن دارد. روش تحقيق توصيفي تحليلي است. روش گردآوري مطالب كتابخانه‌اي از طريق فيش‌برداري و تصويرخواني است. تجزيه تحليل داده‌ها كيفي است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد در كتيبه‌نگاري و خوشنويسي دوره اسلامي و تايپوگرافي معاصر، نماد به شكل خطي و تحت نظام درزماني در پس‌زمينه نوشتار يا در كنار نوشتار قرار مي‌گيرد كه رابطه همنشيني را تداعي مي‌كند. در مواردي نماد با نوشتار تلفيق مي‌شود كه از آن مي‌توان به عنوان رابطه جانشيني ياد كرد. معروف‌ترين نمادها، آرايه گياهي و سپس نمادهاي انتزاعي هندسي با حروف تلفيق شده‌اند. در گرافيك معاصر ايران نمونه‌هايي از لوگوتايپ‌ها و تايپوگرافي فارسي، همنشيني نماد و نوشتار را همانند پيش‌متن‌هاي اسلامي آن تداعي مي‌كنند و رابطه بينامتنيت از نوع پاستيش را نشان مي‌دهد. در مواردي تلفيق نمادهاي تصويري با نشانه‌هاي نوشتاري در تايپوگرافي معاصر صورت مي‌گيرد و روابط جانشيني ميان نماد و نوشتار و نيز بينامتنيت از نوع پاستيش برقرار است.