بررسي فقهي-حقوقي ضمان ناشي از نقص سامانه‌هاي اطلاعاتي در فرايند تربيت

Examining the Jurisprudential and Legal Bases of the Responsibility Arising from the Defects of Digital and Software Systems

سامانه‌هاي اطلاعاتي ديجيتالي و نرم‌افزارها، بدون شك از مهم‌ترين ابزارها و عناصر مؤثر در حيات اجتماعي بشر محسوب مي‌شوند؛ به‌گونه‌اي‌كه نقش عظيمي در ساحات زندگي اجتماعي، اقتصادي، علمي و آموزشي جامعه ايفا مي‌كنند. در اين ميان، نظام تعليم و تربيت نيز از وجود اين سامانه‌ها بي‌بهره نيست و امروزه، از مؤلفه‌هاي تسريع‌كننده در امر آموزش و تربيت، به‌كارگيري سامانه‌ها و نرم‌افزارهاي اطلاعاتي هستند كه بستر لازم براي بسياري از فعاليت‌ها و اقدامات تربيتي اعم از آموزشي و تربيتي را فراهم مي‌آورند و به‌عنوان بازويي توانا، عاملين تربيت را در امر تعليم و تربيت ياري مي‌رسانند؛ اما سؤالي كه تحقيق حاضر به دنبال آن است، اين‌كه بر ايراد عيب و نقص سامانه‌ها و نرم‌افزارهاي اطلاعاتي به فرايند تربيت يا متربي، چه احكام فقهي و حقوقي مترتب مي‌گردد؟ آيا توليدكنندگان اين نوع از نرم‌افزارها در صورت عيب و نقص، مسئوليت دارند؟ آيا در شرع نسبت به جبران خسارات ناشي از نقص سامانه‌هاي اطلاعاتي، ادله‌اي وجود دارد؟ به نظر مي‌رسد بر اساس قواعد فقهي مانند قاعده «لاضرر، اتلاف، غرور»، بتوان خسارت ناشي از سامانه‌هاي مذكور و مسئوليت مدني توليدكنندگان نرم‌افزارها را اثبات نمود. البته بررسي موضوع مورد تحقيق، بر اساس حقوق موضوعه و با تمسك به نظريه‌هايي مانند «نظريه تقصير، ايجاد خطر، مختلط، تضمين حق و نظريه مسئوليت محض» به نظر راه را براي بررسي فقهي مسئله هموارتر مي‌سازد. نتيجه اجمالي نوشتار حاضر، ثبوت ضمان و عدم رفع مسئوليت توليدكنندگان سامانه‌هاي ديجيتالي و نرم‌افزاري به علت نقص است.

Digital and software systems are undoubtedly the lifeblood of the information society, which today plays a huge role in the economy and employment of society, so the expansion of their use in various aspects of life has created a flaw in this area. Contemplation of jurisprudential rules such as the 'principle of no harm', or loss, along with rules such as pride and according to our general rule, which is based on the principle of creation, and the lack of understanding, can raise the foundations of the destruction of these systems based on the shortcomings of human science. Based on the subject law and theories such as fault theory, risk creation, guaranteeing the right and the theory of pure responsibility, it has created a challenge and civil liability due to the fault of the above-mentioned systems. In this article, while explaining and analyzing different views, as a result, the rule of guarantee indicates that the producers of digital and software systems cannot be held accountable due to a defect in human science. Therefore, the builders of these systems, based on their civil liability and moral commitment, are required to deliver the above-mentioned systems without any defects and to compensate for any possible damages.