استفهام بلاغي در شعر پروين اعتصامي

در علم معاني جملات افزون بر معناي ظاهري، يك مفهوم و غرض ثانوي نيز دارند كه منظور اصلي گوينده در آن نهفته است. يك دسته از اين جملات كه قابل صدق و كذب نيستند، جملات استفهامي‌اند. غرض اصلي از استفهام كسب خبر درباره امر مجهول است، اما علماي بلاغت براي آن اغراض ثانويه‌ متعددي برشمرده‌اند. در اين پژوهش مفاهيم ثانويه‌ جملات پرسشي در ديوان پروين اعتصامي براساس روش توصيفي– تحليلي بررسي شده است. بايد گفت در ديوان پروين، در مجموع 964 مورد پرسش بكار رفته كه943 مورد آن از نوع بلاغي محسوب مي‌شود. براي اين تعداد استفهام بلاغي مي‌توان 41 مفهوم ثانوي مختلف درنظر گرفت. در اين ميان مضاميني همچون سرزنش، انكار، نهي و شكايت بيشترين كاربرد را دارند. همه‌ اين موارد براي طرح موضوعات اخلاقي مناسب مي‌باشند. از ويژگي‌هاي سبكي پروين در كاربرد استفهام، همراه كردن جملات استفهامي با آرايه‌ موازنه است. در اين موارد، شاعر يك مضمون اخلاقي را در دو مصراع پياپي تكرار مي‌كند. اين شيوه‌، علاوه بر افزايش ارزش‌هاي موسيقيايي كلام، در القاي مضامين مورد نظر شاعر نيز تأثير بيشتري دارد.