تعيين مهم‌ترين ويژگي‌هاي مؤثر بر شاخص‌هاي تجمعي سلامت خاك در منطقه خانقاه نمين

سلامت خاك تحت تأثير ويژگي هاي فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خاك قرار دارد و ارزيابي جمعي آن، به در نظر گرفتن اثر جمعي اين ويژگي ‌ها نيازمند است. هدف از اين پژوهش، تعيين شاخص ‌هاي تجمعي سلامت خاك با استفاده از مدل هاي كيفيت خاك است؛ براي اين منظور، مجموعه ويژگي‌ هاي فيزيكي، شيميايي و زيستي در 72 نمونه خاك سطحي مربوط به زمين هاي كشاورزي و مرتعي منطقه خانقاه نمين استان اردبيل تعيين شد. سپس با استفاده از PCA از بين شانزده ويژگي فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك ـ كه به عنوان ويژگي هاي مؤثر بر كيفيت خاك در نظر گرفته شد (TDS) ـ پنج ويژگي به عنوان مهم ترين ويژگي هاي مؤثر بر سلامت خاك (MDS) انتخاب شد كه شامل تنفس پايه خاك، كربن زيست توده ميكروبي، نيتروژن زيست توده ميكروبي، جرم مخصوص ظاهري و تخلخل كل بود. شاخص هاي تجمعي سلامت خاك بر اساس دو مدل شاخص تجمعي كيفيت خاك (IQI) و شاخص كيفيت نمرو (NQI)، و هر يك با استفاده از دو سري داده TDS و MDS محاسبه شد. همبستگي معني ‌دار بين شاخص هاي IQITDS و IQIMDS و شاخص هاي NQITDS و NQIMDS نشان داد كه MDS انتخاب شده مي ‌تواند نماينده خوبي ـ از ميان كل ويژگي ‌هاي خاك ـ براي تعيين شاخص سلامت خاك باشد؛ اين همبستگي هم در داده ‌هاي كل منطقه و هم در دو كاربري مرتع و كشاورزي معني ‌دار بود. ميانگين شاخص ‌هاي تجمعي سلامت خاك IQITDS، IQIMDS، NQITDS و NQIMDS در مرتع به ترتيب 71/0، 67/0، 03/0 و 082/0 و در زمين ‌هاي كشاورزي به ترتيب 66/0، 66/0، 027/0 و 08/0 بود. مقايسه ميانگين اين شاخص ‌ها بين دو كاربري مرتع و كشاورزي نشان داد كه اختلاف بين IQITDS و NQITDS در سطح 1 درصد معني ‌دار است، ولي اين اختلاف در مورد IQIMDS و NQIMDS معني ‌دار نيست. بنابراين، مشاهده مي ‌شود كه استفاده از كل ويژگي ‌ها در تعيين شاخص ‌هاي تجمعي سلامت خاك (TDS)، مي ‌تواند تأثير كاربري زمين بر سلامت خاك را بهتر نشان دهد.سلامت خاك تحت ‌تأثير ويژگي هاي فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خاك قرار دارد و ارزيابي جمعي آن، به در نظر گرفتن اثر جمعي اين ويژگي ها نيازمند است. هدف از اين پژوهش، تعيين شاخص‌ هاي تجمعي سلامت خاك با استفاده از مدل هاي كيفيت خاك است؛ براي اين منظور، مجموعه ويژگي هاي فيزيكي، شيميايي و زيستي در 72 نمونه خاك سطحي مربوط به زمين هاي كشاورزي و مرتعي منطقه خانقاه نمين استان اردبيل تعيين شد. سپس با استفاده از PCA از بين شانزده ويژگي فيزيكي، شيميايي و زيستي خاك ـ كه به عنوان ويژگي هاي مؤثر بر كيفيت خاك در نظر گرفته شد (TDS) ـ پنج ويژگي به عنوان مهم ترين ويژگي هاي مؤثر بر سلامت خاك (MDS) انتخاب شد كه شامل تنفس پايه خاك، كربن زيست توده ميكروبي، نيتروژن زيست توده ميكروبي، جرم مخصوص ظاهري و تخلخل كل بود. شاخص هاي تجمعي سلامت خاك بر اساس دو مدل شاخص تجمعي كيفيت خاك (IQI) و شاخص كيفيت نمرو (NQI)، و هر يك با استفاده از دو سري داده TDS و MDS محاسبه شد. همبستگي معني ‌دار بين شاخص ‌هاي IQITDS و IQIMDS و شاخص هاي NQITDS و NQIMDS نشان داد كه MDS انتخاب شده مي ت‌واند نماينده خوبي ـ از ميان كل ويژگي ‌هاي خاك ـ براي تعيين شاخص سلامت خاك باشد؛ اين همبستگي هم در داده ‌هاي كل منطقه و هم در دو كاربري مرتع و كشاورزي معني ‌دار بود. ميانگين شاخص هاي تجمعي سلامت خاك IQITDS، IQIMDS، NQITDS و NQIMDS در مرتع به ترتيب 71/0، 67/0، 03/0 و 082/0 و در زمين هاي كشاورزي به ترتيب 66/0، 66/0، 027/0 و 08/0 بود. مقايسه ميانگين اين شاخص ‌ها بين دو كاربري مرتع و كشاورزي نشان داد كه اختلاف بين IQITDS و NQITDS در سطح 1 درصد معني‌ دار است، ولي اين اختلاف در مورد IQIMDS و NQIMDS معني‌ دار نيست. بنابراين، مشاهده مي ‌شود كه استفاده از كل ويژگي‌ ها در تعيين شاخص ‌هاي تجمعي سلامت خاك (TDS)، مي ت‌واند تأثير كاربري زمين بر سلامت خاك را بهتر نشان دهد.