پديد آورندگان :
اوسط، مريم سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان كردستان، سنندج , حيدري، احمد دانشگاه تهران - گروه علوم و مهندسي خاك، تهران , سلامي، آرش دانشگاه تهران - گروه علوم و مهندسي خاك، تهران
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: نقشه‌هاي تفصيلي خاك يكي از ابزارهاي ضروري براي دستيابي به مديريت پايدار مي‌باشند. باوجود پيشرفت‌هاي صورت گرفته در نقشه‌برداري رقومي خاك و تلاش در توليد نقشه‌هاي دقيق، عدم اطمينان كافي به نقشه‌هاي خاك در بسياري از مقياس‌ها همچنان به قوت خود باقي است. مطالعات اخير عمدتا بر روش‌هاي سنجش از دور تمركز يافته است كه ويژگي‌هاي مشخصه زير سطحي خاك را كمتر در نظر مي‌گيرند. اين مطالعه از روش جديد درون يابي بين خصوصيات زيرسطحي و مشخصه خاك براي افزايش دقت نقشه هاي تهيه شده استفاده نموده است. هدف از اين مطالعه توليد نقشه‌هاي دقيق خاك با دو رويكرد استفاده از سطوح ژئومورفيك و همچنين درون‌يابي ويژگي‌هاي مشخصه زيرسطحي خاك در منطقه چالوس مي‌باشد.
مواد و روش‌ها: منطقه مورد مطالعه به مساحت 100 هكتار در روستاي باندر از توابع بخش كلاردشت شهرستان چالوس در استان مازندران مي‌باشد. از ضخامت و يا عمق مرز بالايي/پاييني افق‌هاي مشخصه يا خصوصيات مشخصه خاك به عنوان معيار تفكيك واحدهاي نقشه خاك استفاده گرديد. بر اساس سيستم جامع رده‌بندي امريكايي خاك، شش ويژگي مشخصه تاثيرگذار در تفكيك خاك‌هاي منطقه در سطح فاميل (مرز فوقاني افق كمبيك، مرز فوقاني افق آرجيليك، مرز فوقاني افق كلسيك، ضخامت افق ماليك، ضخامت خاكرخ و آهكي يا غير آهكي بودن) انتخاب گرديد و از درون‌يابي عددي اين ويژگي‌ها براي توليد نقشه‌هاي موضوعي استفاده شد. نقشه نهايي خاك منطقه از تلفيق اين شش نقشه موضوعي به‌دست آمد. پس از تهيه نقشه هر يك از خصوصيات خاك به صورت مجزا، كليه نقشه-هاي تهيه شده با يكديگر تلاقي داده شده و نقشه واحدهاي همگن به دست آمد. اراضي مرتفع منطقه مزبور به دليل اكوسيستم منحصر به فرد و تاثير جهت شيب در ايجاد خرد‌اقليم‌ها، تغييرات پوشش گياهي و تنوع بالاي خاك‌ها از اهميت خاصي برخوردار است. نمونه‌برداري از 56 خاكرخ و 44 مته (به منظور بررسي تغييرات در فاصله ميان خاكرخ‌ها) به‌صورت شبكه‌اي نسبتا منظم با فواصل 100 متر انجام شد. به‌منظور بررسي و توصيف ساختار مكاني متغيرهاي مورد نظر از نيم‌تغييرنما استفاده شد. وجود روند و ناهمسانگردي داده‌ها نيز مورد بررسي قرار گرفت. پس از تهيه منحني‌هاي تغييرنما ، انتخاب بهترين مدل‌ها با استفاده از روش اعتبارسنجي متقاطع و نيز شاخص RMSS انجام گرفت.
يافته‌ها: در تهيه نقشه خاك با استفاده از روش سطوح ژئومورفيك، از 20 واحد خاك شناسايي شده 12 واحد خاك از نوع همسان و 8 واحد از نوع اجتماع بود. اين در حالي است كه تمامي 20 واحد نقشه به دست آمده از روش درون‌يابي ويژگي‌هاي زير سطحي از نوع همسان بودند. اين روش دقت بالايي در ترسيم مرز بين واحدهاي خاك داشت. تفاوت اصلي اين روش با روش‌هاي سنتي در توليد نقشه هاي تفصيلي خاك، استفاده از درون‌يابي خودكار نظارت شده به‌جاي درون‌يابي دستي و استفاده از مجموعه‌اي از شاخص‌هاي كمي مي باشد.
نتيجه گيري: يكي از مزاياي عمده اين روش استفاده از ويژگي‌هاي دروني خاك به عنوان متغير كمكي در كنار ساير فاكتورهاي اقليم، توپوگرافي، موجودات زنده، مواد مادري و زمان است. اين مطالعه بر اهميت نقش فاكتور s در مدل SCORPAN تاكيد كرده و نشان داد كه ويژگي‌هاي دروني خاك كه به‌طور مستقيم در رده‌بندي خاك دخالت دارد، به‌طور مؤثري مي‌توانند در تفكيك واحدهاي خاك استفاده گردند.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Detailed soil maps are an essential tool for achieving sustainable management. Despite the advances in digital soil mapping and efforts to produce accurate maps, insufficient reliability on the soil maps remains on different scales. Recent studies have been focused primarily on remote sensing, which pays less attention to the subsurface diagnostic properties of the soil. This study used a new interpolation method between the subsurface soil diagnostic properties to increase the accuracy of the prepared maps. In this study, the production of soil maps with two approaches including the use of geomorphic surfaces, as well as the interpolation of subsurface characteristics of the soil in the Chalous region, was examined.
Materials and methods: The study area with an extent of 100 hectares in Bandar village, was located in the suburb of Kelardasht, in Chalous County, Mazandaran province. The thickness, or depth of the upper/lower boundary of the diagnostic horizons, or soil characteristic properties used as criteria for distinguishing soil map units. According to the Comprehensive American Soil Classification System, there are six influential characteristics (Upper Cambic horizon boundary, argillic horizon upper boundary, calcic horizon upper boundary, Mollic horizon thickness, soil profile thickness, and calcareous or non-calcareous parent materials) in soils at the family level, that were used for numerical interpolation and generate thematic maps. The final soil map of the region was obtained by a combination of these six thematic maps. After mapping each of the soil properties separately, all the prepared maps intersected, and homogeneous map units were obtained. The highlands of this region, are of special importance due to their unique ecosystem and the effect of slope direction on microclimate formation, vegetation changes, and high soil diversity. Grid sampling was carried out from 56 profiles and 44 auger points (to assess variability among profiles) as a grid network with 100 m intervals. To study and describe the spatial structure of the variables, a semivariogram was used. The existence of data trends and heterogeneity were also examined. After preparing the variograms, the selection of the best approach was done using the cross-validation method and RMSS index.
Results: To prepare the soil map using the geomorphic surface method, out of 20 soil units were identified, 12 soil units were of the consociation type, and 8 unit were of the association type. However, all 20 map units obtained by interpolation of subsurface diagnostic properties were of consociation type. This method had high accuracy in mapping the boundaries among soil units. The main differences between this method and traditional methods are in the production of detailed soil maps, the use of supervised automatic interpolation instead of manual interpolation, and the use of a set of quantitative indicators.
Conclusion: One of the major advantages of this method is the use of internal characteristics of the soil as an auxiliary variable along with other climatic factors, topography, living organisms, parent material and time. This study underscored the importance of the role of factors in the SCORPAN model and showed that the internal properties of the soil, which are directly involved in soil classification, can be effectively used to separate soil map units.
