نقش پلاياي طبس مسينا در ريزگردهاي منطقه‌ي سيستان با تأكيد بر نقش باد 120 روزه‌ سيستان

The Role of Playa Tabas Messina in the Dust of Sistan Region with Rely on the role of Sistsn,s Wind of 120 days

انتشار گردوغبار معلق در هوا ازجمله بزرگ‌ترين مشكلات جدي زيست‌محيطي در نواحي مختلف جهان است؛ اين در حالي است كه منشأ بيش‌ترين گردوغبار موجود در جو، ذرات ريزدانه است و اين ذرات ريز در مناطق خشك و نيمه‌خشك از فراواني بالاتري برخوردارند. پلاياي طبس مسينا در ايران به دليل داشتن آب‌وهواي گرم و خشك و عاري بودن از پوشش گياهي و از طرفي به دليل قرار گرفتن در مسير باد 120 روزه‌ي سيستان، يكي از مناطق مستعد توليد گردوغبار است. پژوهش حاضر به بررسي نقش اين پلايا بر ريزگردهاي اين منطقه‌ پرداخته است. بدين منظور، نمونه‌برداري از پلاياي طبس مسينا و ريزگردهاي منطقه‌ي سيستان انجام پذيرفت. اين رسوبات از حيث گرانولومتري، مورفوسكپي و كلسيمتري موردمطالعه قرار گرفتند. آزمايشات XRD نشان مي‌دهد كه كاني كوارتز و كلسيت در همه‌ي نمونه‌ها يافت مي‌شود. همچنين در آزمايش XRF تركيبات معدني در همه‌ي نمونه‌ها سيليس، اكسيدآلومينيوم، گازهاي فرار و اكسيد كلسيم نسبت به ساير تركيبات معدني بيش‌تر است. بر اساس اين آزمايشات جنس رسوبات و نيز تركيبات معدني در دو منطقه‌ي پلاياي مسينا و زابل يكسان شناسايي گرديد. علاوه بر آن، طبق نتايج گرانولومتري رسوبات، حدود 6/59 درصد ماسه‌ريز بوده و با توجه به اينكه ذرات ريزدانه قادرند تا ارتفاع زيادي از سطح زمين بلند شوند و كيلومترها از مبدأ خود فاصله بگيرند؛ بنابراين پتانسيل انتقال به منطقه‌ي سيستان را دارا مي‌باشند. با بهره‌گيري از مدل لاگرانژي HYSPLITمسير ذرات گردوغبار رديابي شد. پس از مسيريابي پس‌گرد ذرات گردوغبار، پلاياي طبس مسينا به‌عنوان يكي از كانون‌هاي شكل‌گيري گردوغبار در دشت سيستان شناسايي گرديد.

The circulation of dust suspended in the air is among the most significant environmental problems in the various regions of the world. However, the primary source of the dust present in the atmosphere is fine-grained particles and These tiny particles are more frequent in arid and semi-arid areas. The Tabas Masina Playa in Iran is one of the regions prone to dust production due to warm and dry climate and free of vegetation and on the other hand due to its exposure to the “Wind of 120 days”; and the Tabas Masina is one of the regions with high levels of dust where is exposed to the Sistsn, s“Wind of 120 days”. This research aims to study the role of this Playa on the dust of this region. For this purpose, sampling from the dusts of the dry lake of Tabas Masina and the Sistan Region was performed. These deposits were studied in terms of Granulometry, Morphoscopy, and Calcimetry. XRD tests revealed that Quartz and Calcite minerals were found in all samples. Also, the XRF test, the amounts of mineral compounds in all samples of Silica, Aluminum Oxide, Volatile Gases, and Calcium Oxide were higher in comparison to other mineral compounds. Based on these experiments the type of sediments and also mineral compounds were same in two areas. According to the Granulometry results of the deposits, about 59.6 percent was Fine Sand and considering that fine-grained particles can ascend to a considerable height and distance some kilometers from their origin, they have the potential to travel to the Sistan Region. Using the HYSPLIT Lagrangian model, dust particles direction was tracked. After routing dust particles, Tabas Masina Playa was identified as one of dust formation centers in Sistan plain.