جنبش زنان در تونس: از شكل گيري رويكرد اسلامي تا پيدايش ديدگاه سكولاريستي (1881-1956م)

تونس در قرن نوزدهم ميلادي همچون ساير جوامع اسلامي با جريان مدرنيته آشنا شد. ورود مدرنيته به تونس زمينه ساز تحولات گستردۀ سياسي، اداري، نظامي، فرهنگي و آموزشي شد. با وجود اين تحولات، تا اوايل قرن بيستم حقوق زنان و اصلاح وضعيت اجتماعي آنان مورد توجه حاكمان و متفكران نوگراي تونس قرار نگرفت. تنها از نخستين دهه هاي سدۀ بيستم، مقارن با ورود استعمار فرانسه (1881-1956م) زنان و حقوق آن ها كانون توجه قرار گرفت. در اين دوره، جريان اصلاح طلبي ديني همچون زنجيري منطقۀ مغرب عربي و تونس را در برگرفت و باعث شد جريان نوگرايي رنگ و بوي اسلامي به خود بگيرد. بر همين اساس، براي نخستين بار بحث حقوق زنان از سوي نوگراياني چون طاهرالحداد مطرح شد كه از تحصيل كردگان جامع اعظم زيتونه بودند. آن ها با رويكرد اسلامي به دفاع از زنان و حقوق اجتماعي آن ها پرداختند و با تفسيرهاي جديد از متون ديني، مفاهيم ديني را در خدمت نهضت فمينيسم قرار دادند. موضوعاتي چون حجاب، آموزش و اشتغال زنان، تعدد زوجات و حق طلاق به چالش كشيده شد. البته اين مسئله از سوي مردم و برخي علماي سنت‌گرا با واكنش منفي مواجه شد. مسئلۀ اصلي پژوهش حاضر اين است كه چه عواملي به تحول وضعيت زنان و شكل گيري جنبش‌هاي حمايت از زنان در دورۀ استعمار منجر شد؟ و اين تحولات چه پيامدهايي در پي داشت؟ يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه عواملي چون ورود مدرنيته به تونس، نقش استعمار، حمايت نوگرايان اسلامي از حقوق زنان و تشكيل اتحاديه‌ها نقش مؤثري در اصلاح وضعيت اجتماعي زنان داشت و مواردي چون احداث مدارس دخترانه، افزايش نسبي سواد زنان، مشاركت در فعاليت‌هاي اجتماعي و سياسي از جمله پيامدهاي مهم اصلاحات بود. اين اصلاحات زمينه ساز تحولات گسترده‌تر بعدي، يعني حمايت دولت از فمينيسم و ظهور جنبش زنان به شكل سكولار در دوره استقلال تونس شد.