پديد آورندگان :
عزيزي، قاسم دانشگاه تهران - گروه آب و هواشناسي , خوش اخلاق، فرامرز دانشگاه تهران - گروه آب و هواشناسي , شمسي پور، علي اكبر دانشگاه تهران - گروه آب و هواشناسي , نگاه، سمانه سازمان هواشناسي كشور , فريدمجتهدي، نيما دانشگاه تهران - گروه آب و هواشناسي
كليدواژه :
فلات ايران , وردسپهر زيرين , پرارتفاع جنب حاره , كم‌فشارهاي گرمايي , كم‌فشار لوت , كم‌فشار ريگستان
چكيده فارسي :
در اين مطالعه با استخراج داده‌هاي بازتحليل‌شده‌ي مركز اروپايي (Ecmwf)، با دقت مكاني 125/0 درجه (10 كيلومتر) در بازه‌ي زماني سه‌ساعته طي دوره‌ي آماري 30 ساله (2019-1987) به شناسايي سازوكار الگوهاي ميدان فشار، دماي 2 متري، باد 10 متري و ارتفاع ژئوپتانسيلي و همچنين كميت‌هاي ديناميكي مانند تاوايي نسبي، واگرايي، سرعت قائم در وردسپهر زيرين و مياني پرداخته شد. نتايج به‌دست‌آمده نشان از وجود سامانه‌هاي كم‌فشار مستقل گرمايي به صورت سلول‌هاي منفرد و با ابعاد محلي در ميان چاله‌ها و دشت‌هاي فلات ايران منطبق بر هسته‌هاي گرم دارد. نظريه‌ي موجود كه شرايط كم‌فشاري مناطق مركزي ايران به‌ويژه در جنوب شرق و شرق آن، حاصل توسعه و گسترش مكاني سامانه‌ي گنگ (پاكستان) است، مورد ترديد قرار گرفت. به عبارت ديگر، در بطن كمربند كم‌فشار گسترده‌ي جنوب آسيا تفاوت شرايط توپوگرافيكي، جغرافيايي و پوشش سطحي منجر به تفاوت تابش‌گيري و شكل‌گيري مراكز كم‌فشار محلي شده است. اين سلول‌هاي كم‌فشارِ مستقل شامل سامانه‌هاي كم‌فشاري دشت كوير، كوير لوت، بيابان ريگستان (افغانستان)، فلات بلوچستان (پاكستان) و جازموريان است. كم‌فشار ريگستان و كم‌فشار كوير لوت از لحاظ ميزان فراواني وقوع، بالاترين رتبه را به خود اختصاص داده‌اند. بيشينه‌ي ارتفاع اين كم‌فشارها در لوت و ريگستان تا حدود تراز 500 هكتوپاسكال است. گرمايش فلات ايران در فصل گرم سال موجب تقويت فراواني، گستره و شدت آن‌ها شده و اوج‌گيري آنومالي منفي فشار در ساعات مياني روز مبيّن نقش واداشت تابشي امواج طول موج كوتاه خورشيدي در تقويت چرخندي آن‌هاست. برش قائم كميت‌هاي ديناميكي تاوايي نسبي و سرعت قائم حاكي از گسترش محدود آن‌ها به عمق وردسپهر و سازوكار حرارتي‌شان است و تغييرات مثبت و منفي اين كميت‌ها به صورت سلول‌هاي مجزا، ماهيت منطقه‌اي آن‌ها را تأييد مي‌كند. شكل‌گيري اين كم‌فشارها در مجاورت سامانه‌هاي پرفشار حرارتي كوهستاني سبب محدوديت گسترش مكاني و يكپارچگي به شكل يك سامانه‌ي وسيع فشاري روي دشت‌هاي داخلي شده است.
واژه‌هاي كليدي:
چكيده لاتين :
In this study, using reanalysis data (Era-Interim) of European Center for Medium-Scale Atmospheric (ECMWF) ), the meteorological parameters and structure of patterns like sea level pressure, geopotential height and temperature for standard pressure levels, relative and Specific humidity in low-troposphere, wind field, relative vorticity, wind, vertical velocity, convergence and cross section of the relevant quantities were studied by temporal and spatial intervals 3-hour and 0.125 degree resolution (in terms of latitude and longitude during the period of 1987-2019. The results show the existence of independent thermal low-pressure systems in the form of single cells with local dimensions among the holes and plains of the Iran plateau corresponding to warm cores. Thus the theory that the low pressure conditions in the central regions of Iran, especially in the southeast and east, is the result of the spatial development of the Ganges system (Pakistan), was questioned. In other words, within the vast low-pressure belt of South Asia, different topographic, geographical, and surface cover conditions have led to differences in radiation absorption and the formation of local low-pressure centers. These independent low-pressure cells include the low-pressure systems of Dasht-e Kavir, Kavirlot, Rigistan Desert (Afghanistan), Balochistan Plateau (Pakistan) and Jazmourian. Rigestan low pressure and Lut desert low pressure have the highest frequency. The maximum height of these low pressures in Lut and Rigistan is up to about 500 hPa. The warming of the Iran plateau that increased their occurrence frequency in the warm season of the year, more extension and high intensity, and negative pressure anomalies in the middle of the day, indicates the role of short-wave solar radiation of in amplifying their cyclonic rotation. The cross section of the relative vorticity and the vertical velocity indicate their limited extension to the depth of the troposphere and their thermal mechanism, and the positive and negative changes of these parameters confirm their local characters as separate cells. The formation of these low pressures in the vicinity of thermal mountain high-pressure systems has limited the spatial expansion and integration in the form of a large pressure system on the interior plains.
