مسئوليت جمعي از نگاه امام علي(ع) در نهج البلاغه

هدف پژوهش حاضر بررسي مسئوليت جمعي از ديدگاه امام علي(ع) با استناد به نهج‌البلاغه و شرح‌هاي معتبر آن است. پرسش اصلي اين است كه آيا از نگاه امام علي(ع) در نهج‌البلاغه مي‌توان با استناد به قاعده‌ي مسئوليت جمعي، كل اجتماع يا بخش‌هايي از آن را در قبال اعمالي كه فرد يا گروه‌هايي از جامعه مرتكب شده‌اند، مسئول دانست؟ به‌همين‌اعتبار آيا فرد يا گروه‌هايي از جامعه در قبال افعال و رفتارهايي كه جامعه‌ي متبوع آن‌ها مرتكب مي‌شوند و خود در آن‌ها نقشي نداشته‌اند، مسئول هستند؟ پژوهش بر اين فرض استوار است كه امام علي(ع) در نهج‌البلاغه، با ابتناء بر مباني هستي‌شناختي و انسان‌شناختي ويژه‌ي خود، ضمن پذيرش مسئوليت اخلاقي فرد نسبت به پيامدهاي افعالش، مسئوليت جمعي را به‌معناي مسئوليت اخلاقي متقابل فرد و جامعه در قبال اعمال يك‌ديگر پذيرفته و مورد تاكيد قرار داده است؛ تاجايي‌كه نه‌تنها شركت در عمل يا معاونت در تمهيد مقدمات آن، موجب مسئوليت مى‌شود، بلكه رضايت قلبى نسبت به يك عمل و سكوت در قبال آن نيز (حتي اگر از سر رضايت نباشد)، به‌منزله‌ي مشاركت در انجام آن عمل و موجب مسئوليت در قبال آثار و پيامدهاي آن خواهد بود