جايگاه و نقش ‌‌آزادخان ‌افغان در منازعات قدرت، در دوره‌ي گذار از افشاريه به زنديه

يكي از مهم‌ترين و مبهم‌ترين مسائل در فاصله‌ي سقوط افشارها تا روي كار آمدن زنديه، نقش و جايگاه ‌‌آزادخان ‌افغان در منازعات و تحولات اين دوره است؛ موضوعي كه در سايه‌ي تاريخ‌نگاري زنديه و قاجاريه و كاميابي اين دو سلسله در تشكيل حكومت، مورد غفلت قرار گرفته و به حاشيه رفته است؛ بنابراين سؤال اساسي پژوهش حاضر اين است كه ‌‌آزادخان‌ افغان در نزاع قدرتِ اين دوره و تحولاتِ آنچه نقشي ايفا كرد؟ فرضِ مقاله اين است كه آزاد‌خان به‌عنوان ‌يكي از مدعيان اصلي سلطنت، در منازعات و تحولات اين دوره نقش بارزي داشت: نقش‌آفريني در ‌‌‌جنگ‌هاي جانشينيِ ‌خاندان افشاريه، ايجاد‌ يك هسته‌ي قدرت در آذربايجان و گسترش آن، مبارزات طولاني با ‌‌‌‌‌‌كريم‌خان، فتح اصفهان و اعلام سلطنت و نيز نقش‌آفريني مؤثر و سرنوشت‌ساز در كشمكش‌‌هاي زنديه و قاجاريه نشان مي‌دهد كه آزادخان نقش بسيار تعيين‌كننده‌‌اي در رويدادهاي اين دوره داشته است. نتايج پژوهش حكايت از آن دارد كه ‌‌آزادخان ‌افغان هرچند در نهايت از چرخه‌ي قدرت حذف شد اما جنگ‌ها و عمليات‌ نظامي او موجب فرسايشي شدن ‌‌‌جنگ‌هاي اين دوره شد و روند انتقال قدرت را با تأخير روبرو ساخت.