تحليل موانع كشاورزان در استفاده از شيوه‌هاي مبارزه بيولوژيك در شهرستان طارم (مطالعه موردي: زنبور براكون در مبارزه با آفت كرم هليوتيس گوجه‌فرنگي)

Analyzing Farmers’ Barriers in Using Biological Control Methods in Tarom County (Case Study: Habrobracon Hebetor to Control Tomato Heliothis spp.)

با توجه به اثرات منفي استفاده بي­رويه از آفت­كش­ها بر سلامت انسان و محيط­زيست، در سال­هاي اخير شيوه­هاي پايدار و سبز براي كنترل آفات به­ويژه كنترل بيولوژيك موردتوجه بسياري از محققان قرارگرفته است. اين در حالي است كه به دليل وجود موانع پرشمار، فرايند پذيرش و استفاده از شيوه­هاي كنترل بيولوژيك در بين كشاورزان بسيار كند است. با توجه به اهميت موضوع، هدف اصلي اين تحقيق تحليل موانع كشاورزان در استفاده از زنبور براكون در مبارزه با آفت كرم هليوتيس گوجه­فرنگي در شهرستان طارم بود. به لحاظ روش پژوهش، اين تحقيق از نوع تحقيقات توصيفي- همبستگي محسوب مي‌شود. جامعه آماري اين تحقيق 1666 نفر از توليدكنندگان گوجه­ فرنگي در شهرستان طارم در استان زنجان بودند. بر اساس فرمول بارتلت و همكاران (Bartlett et al., 2001)، 330 نفر از توليدكنندگان با استفاده از روش نمونه‌گيري طبقه‌اي براي انجام تحقيق انتخاب شد. براي گردآوري داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گرديد. روايي پرسشنامه با نظر پانلي از كارشناسان و متخصصان مورد تأييد قرار گرفت. براي تعيين پايايي ابزار تحقيق پيش‌آزمون انجام گرفت كه ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه‌شده براي مقياس اصلي پرسشنامه در حد مناسب (بالاي 75/0) بود. داده­ هاي گردآوري‌شده با استفاده از نرم‌افزار SPSSWin22 تجزيه‌وتحليل شدند. نتايج تحليل عاملي نشان داد كه موانع اصلي استفاده كشاورزان از زنبور براكون در مبارزه با آفت كرم هليوتيس گوجه ­فرنگي در شهرستان طارم در قالب پنج عامل موانع مالي- اقتصادي، موانع روان­شناختي- اجتماعي، ضعف شناختي- اطلاعاتي، ضعف حمايتي و محدوديت­هاي فني دسته‌بندي‌شده و درمجموع در حدود 73/68 درصد از واريانس موانع را تبيين كردند. كليدواژه‌ها

Regarding the negative effects of overuse of pesticides on human health and the environment, in recent years, sustainable and green methods for pests control especially biological control have been considered by many researchers. However, due to the existence of various barriers, the process of adoption and usage of biological control methods is very slow among farmers. Given the importance of the subject, the main purpose of this study was to analyze farmers’ barriers in using Habrobracon hebetor to control tomato Heliothis spp. in Tarom County. Methodologically, this study was a descriptive-correlational research. The statistical population of the study was 1666 tomato producers in Tarom County in Zanjan Province. Based on the Bartlett et al. (2001) formula, 330 producers were selected by the stratified sampling method for doing the study. A research-made questionnaire was used to collect the data. The validity of the questionnaire was confirmed by a panel of experts and specialists. A pilot study was conducted to establish reliability of the instrument, which the calculated Cronbach alpha's coefficient for the main scale of questionnaire was appropriate (above 0.75). Collected data were analyzed using the SPSSWin22 software. The results of a factor analysis revealed that the farmers’ barriers in using Habrobracon hebetor to control tomato Heliothis spp. in Tarom County were categorized into five factors including, financial-economic barriers, psychological-social barriers, cognitive-informational weakness, supportive weakness and technical constraints and these factors, in total, explained 68.73% of variances of the barriers.