نقش منازعات مذهبي در تضعيف اقتصادي پيشه وران بغداد در قرون چهارم و پنجم ه.ق

محلات شهري با ويژگي‌هاي خاص خود در دوره اسلامي متأثر از عوامل متعددي تشكيل مي‌شدند. يكي از مهم‌ترين اين عوامل، افتراق يا اتحاد مذهبي ساكنان يك محله با بازاريان و متوليان مذهبي در محلات شهري بود. به بياني بهتر پيروان هر مذهب در محله خاص خود زندگي مي‌كردند و محل زندگي آن‌ها با محل كسب‌وكار پيشه‌وران و صاحبان حرف هم‌مذهبشان، وحدت جغرافيايي داشت. نزديكي پيشه‌وران با محافل و متوليان مذهبي در شهرها در كنار برخي دلايل ديگر، منجر به آن شد كه به‌طور مستمر نقش مذهب در مناسبات اقتصادي و فرهنگي پيشه‌وران، برجسته‌تر و پررنگ‌تر شود. به‌تبع همين مسئله، صف‌بندي‌هاي مبتني بر عامل مذهب، در محلات مختلف و بازارهاي آن‌ها تشكيل شد و كم‌كم دامنه عملي به خود گرفت. اين تنازعات فرقه‌اي در طول زمان، نتايج زيان‌بار اقتصادي و جاني فراواني به‌ويژه براي پيشه‌وران به‌عنوان مهم‌ترين نهاد اجتماعي آن عصر به بار آورد. با توجه به اهميت اين مسئله در اقتصاد جوامع اسلامي، پژوهش حاضر بامطالعه موردي شهر بغداد به‌ويژه محله كرخ آن به دنبال پاسخ به اين پرسش است كه منازعات مذهبي چه نقشي در تضعيف اقتصادي و سياسي پيشه‌وران بغداد در قرون چهارم و پنجم هجري در مقابل حكومت داشته است؟ فرضيه پژوهش حاضر اين است كه منازعات فرقه‌اي در بغداد به دليل آتش‌سوزي بازارها، كشتار نيروهاي ماهر پيشه‌ور و غارت مغازه‌ها و اموال پيشه‌وران موجب تضعيف اقتصادي طبقه بازاريان و نابودي برخي كسب‌وكارها شده است كه درنهايت اين عوامل موجب تضعيف پيشه‌وران در مقابل حكومت نيز شده است. اين پژوهش درصدد است با رويكردي توصيفي تحليلي، به واكاوي داده‌هاي تاريخي پيرامون نقش منازعات مذهبي در تضعيف اقتصادي پيشه‌وران بغداد در قرون چهارم و پنجم بپردازد.