فهم و برداشت دانشجويان از تجربۀ پديده جست‌وجو و بازيابي اطلاعات در فرايند پژوهش: مطالعه پديدارنگاري

فرايند جست‌وجو و بازيابي اطلاعات فرايندي شناختي و بسيار پيچيده است. يكي از رويكردهاي مهم در كشف و درك اين فرايند، بررسي تجربه‌هاي كاربران است. اين پژوهش با هدف بررسي فهم و برداشت تجربه دانشجويان دكتري از پديده جست‌وجو و بازيابي اطلاعات در فرايند پژوهش انجام شد. رويكرد پژوهش حاضر تفسيري بود كه با روش پژوهش كيفي پديدارنگاري به اجرا در‌آمد. مشاركت‌كنندگان در پژوهش حاضر دانشجويان دكتري حوزه‌هاي گوناگون دانشگاه فردوسي مشهد در سال 1397 بودند. نمونه‌گيري به‌صورت هدفمند، معيار و گلوله‌برفي بود. تنوع حداكثر در انتخاب نمونه در نظر گرفته شد و تا اشباع نظري داده‌ها ادامه يافت. مصاحبه نيمه‌ساختاريافته از 20 دانشجو صورت گرفت. مصاحبه‌ها پياده‌سازي شده و به‌ شكل استقرايي و با شيوه كدگذاري نظري در نرم‌افزار »ماكس‌كيودا 12 « ‌مورد تحليل قرار گرفت. نتايج پژوهش نشان داد كه پس از تحليل داده‌هاي گردآوري‌شده از مصاحبه‌ها، شش طبقه توصيفي از چگونگي درك و تجربه دانشجويان دكتري تخصصي از پديده جست‌وجو و بازيابي اطلاعات پديدار گرديد. شش طبقه جست‌وجو و بازيابي اطلاعات به‌‌مثابه دريايي بي‌انتها، گنجينه‌اي ارزشمند، جاده‌اي پر از چراغ، كليدي براي نجات، خوردن ميوه دلخواه، و پلي براي رسيدن به دانش بودند. نتايج نشان داد كه دانشجويان پديده جست‌وجو و بازيابي اطلاعات در فرايند پژوهش را مهم و ضروري توصيف كرده و مشكل اصلي آن‌ها در ‌زمينه يادگيري و آموزش مهارت‌هاي لازم براي جست‌وجو و بازيابي اطلاعات بود كه احساس ناخوشايندي در آن‌ها به‌وجود مي‌آورد. گرچه اين پژوهش با توجه به نوع و ماهيت كيفي خود به‌دنبال تعميم يافته‌هاي حاصل از پژوهش حاضر نيست، اما با توجه به يافته‌ها و بر طبق آنچه در فضاي نتيجه ارائه شد، درك و توصيف دانشجويان از پديده جست‌وجو و بازيابي اطلاعات با توجه به محدوديت‌ها و مشكلات زيادي كه آن‌ها بيان كردند، زنگ خطر و هشداري براي نظام آموزش عالي است و بايد مورد توجه قرار گيرد.