تحليل روند فراواني ورود سامانه‌هاي سوداني به ايران (مطالعه موردي: حوضه‌هاي آبريز جنوب و جنوب غرب كشور)

Trend analysis, frequency of Sudanese system's entry to Iran (Case study: south and southwest catchments of the country)

سامانه سوداني مهم­ترين سامانه تأمين‌كننده بارش و ذخاير آبي حوضه‌هاي آبريز جنوب كشور است. در سال‌هايي كه شرايط هم ديدي مناسبي براي تقويت و گسترش اين سامانه برروي ايران فراهم مي‌شود، نه ‌تنها بخش جنوبي كشور بلكه بيشتر قسمت‌هاي كشور با نزولات جوي خوبي همراه است؛ بنابراين افزايش يا كاهش تعداد سامانه‌هاي سوداني ورودي به منطقه، در ساختار اكوبيولوژيكي تالاب­ ها و بيلان آبي پرآب‌ترين حوضه‌هاي آبي در جنوب و جنوب غرب كشور بسيار مهم و حياتي است. در پژوهش حاضر هدف مطالعه روند تاريخي ورود اين سامانه (2017-1995)به اين بخش از كشور است. ازاين‌رو، پس از صحت سنجي داده‌هاي بارش روزانه 1995 تا 2017 ايستگاه‌هاي منتخب، سامانه‌هاي بارشي با منشأ سوداني مستقل برپايه سنجه‌هاي انتخابي از سه مسير اصلي هرمزگان، بوشهر و خوزستان (به تفكيك سال، ماه و دوره تداوم) شناسايي و با به‌كارگيري روش­هاي آماري خط بهترين برازش، من-كندال و تخمينگر شيب سن، تغييرات زماني آن‌ها در سطح اطمينان 95 درصد مورد بررسي و تحليل قرار گرفت. نتايج نشان داد؛ علي­­رغم وجود روند و شيب تغييرات كاهشي در فراواني ورود سامانه­هاي سوداني، اما به علت عدم معني ­داري بيشتر روند­ها، فراواني ورود سامانه ­هاي سوداني در هر سه مسير داراي حالت پايدار و فاقد روندي است كه بتوان آن را به تغييرات آب و هوايي نسبت داد. بااين‌حال دوره تداوم بارش سامانه‌هاي سوداني در هر سه مسير كوتاه ‌مدت و عموماً به‌ صورت سامانه‌هاي 1 تا 3 روز و بندرت دوره فعاليت آن­ها 5 روزه و بالاتر است؛ بنابراين قلت و ماهيت رگباري و كوتاه‌مدت بارش سامانه ­هاي سوداني را، همچنان بايد به‌عنوان يك اصل پذيرفت و در آينده منتظر وقوع خشك‌سالي و بارش‌هاي شديد و سيل‌آسا از سامانه سوداني بود. در نتيجه وضعيت پايداري اكوسيستم­ هاي آبي تالاب­ ها و حوضه­ هاي آبي جنوب و جنوب غرب كشور در آينده شكننده خواهد بود.

The Sudanese system is the most important system for supplying rainfall and water accumulation in the southern catchments. In the years when suitable synoptic conditions are provided for strengthening and expanding this system on Iran, not only the southern part of the country but also most parts of the country are associated with good rainfall. Therefore, increasing or decreasing the number of Sudanese systems entering the region is very important and vital in theEco-biological structure of wetlandsand water balance of the most water-rich basins in the south and southwest of the country. In the present study, the aim is to study the historical trend of the entry of this system (1995-2017) into this part of the country. Therefore, after validating the daily precipitation data from 1995 to 2017 of selected stations, precipitation systems of independent Sudanese origin based on selected criteria from the three main routes of Hormozgan, Bushehr and Khuzestan (by year, month and duration) are identified and used. From the statistical indicators of the best fit line, Mann-Kendall and Sen’s slope estimator, their time changes at the confidence level of 0.95 were examined and analyzed. The results showed;Despite the trend and slope of decreasing changes in the frequency of entry of Sudanese systems, but due to the lack of significant trends, the frequency of entry of Sudanese systems in all three routes is stable, and lacks a trend that can be attributed to climate change.However, the period of continuous rainfall of Sudanese systems in all three routes is short and generally in the form of 1 to 3 day systems and rarely their period of activity is 5 days or more.Therefore, the scarcity and nature of the showers and short-term precipitation of the Sudanese systems should still be accepted as a principle and in the future we should expect the occurrence of droughts and heavy and torrential rains from the Sudanese system.As a result, the sustainability of aquatic ecosystems, wetlands and water basins in the south and southwest of the country will be fragile in the future.