ارزيابي تحمل تنش شوري براساس خصوصيات بيوشيميايي و مورفوفيزيولوژيك برخي ارقام گندم

Evaluation of salinity stress tolerance based on biochemical and morphophysiological characteristics of some wheat cultivars

به‌منظور مطالعه اثر تنش شوري بر روي برخي خصوصيات بيوشيميايي و مورفوفيزيولوژيك ارقام مختلف گندم در مرحله گياهچه­ اي، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه كاملاً تصادفي با سه تكرار در آزمايشگاه تحقيقات دانشكده كشاورزي دانشگاه زابل در سال 1395 اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايش شامل تنش شوري در چهار سطح شاهد و 100، 200 و 300 ميلي ­مولار كلريدسديم و 11 رقم مختلف گندم نان و يك رقم گندم دوروم بودند. ارقام از نظر تمامي صفات بجز هدايت روزن ه­اي داراي اختلاف معني ­دار در سطح يك درصد بودند. همبستگي مثبت و معني­داري بين درصد جوانه ­زني و سرعت جوانه ­زني و همبستگي منفي و معني­داري بين فعاليت كاتالاز و مقدار كربوهيدرات در شرايط تنش شوري مشاهده شد. تجزيه به عامل ­ها بر اساس تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي و چرخش وريماكس در شرايط بدون تنش شوري و در شرايط تنش شوري (متوسط تنش ­ها) هركدام پنج عامل به ­ترتيب 87/13 و 83/11 درصد از تغييرات را تبيين كردند. نتايج حاصل از تجزيه ضرايب عامل نشانگر اهميت مؤلفه تحمل به تنش شامل مقدار پرولين، فعاليت آنزيم­ هاي آسكوربات پراكسيداز و گلوتاتيون پراكسيداز، طول و تعداد ريشه ­چه در گزينش ارقام مطلوب براي شرايط تنش شوري بود. ارقام مورد نظر با استفاده از تجزيه خوشه ­اي به ­روش وارد در هر دو شرايط عدم تنش و تنش شوري، دو گروه را تشكيل دادند. با توجه به نتايج، مي­ توان از تلاقي ارقام گروه اول با گروه دوم به ­علت حداكثر اختلاف، جهت ايجاد تنوع ژنتيكي استفاده نمود.

To study the effect of salinity stress on biochemical and morphophysiological characteristics of some wheat cultivars in seedling stage, a factorial experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications at the Research Laboratory, Agriculture Faculty, University of Zabol in 2016. The experimental treatments were salt stress at 4 levels (control, 100, 200, 300 mM NaCl) and 11 Bread Wheat cultivars and one cultivar Durum Wheat. The cultivars were significant (P≤0.01) for all studied traits except for stomatal conductance. Simple correlation coefficients between traits showed that There was a positive and significant correlation between germination percentage and germination rate and a negative significant correlation between catalase activity and carbohydrate content in salinity stress conditions. Factor analysis based on principal component analysis and Varimax rotation in non-stress and in salinity conditions (average tensions), Factor analysis was identified five factors for normal and five factors for severe stress conditions that at overall were explained 87.13 and 83.11 % of total variation, respectively. The results of factor analysis showed that stress tolerance component including proline content, ascorbate peroxidase activity, glutathione peroxidase activity, length and number of rootlet were selected for selection of suitable cultivars for salinity stress conditions. The cultivars were classified into two groups using cluster analysis in both conditions of non-stress and salinity stress. According to the results, it could be exploited from genetic diversity in breeding programs, using genotypes of the first and second group in hybridization because of their maximum difference.