پاسخ گونه هاي گياهي و گروه هاي كاركردي به قرق در مرتع لزور، استان تهران

Plant species and functional groups response to exclosure in Lazour rangeland of Tehran province

مطالعه تغييرات پوشش گياهي در مراتع قرق شده و تحت چراي دام به‌عنوان يكي از پيش ­نيازهاي اساسي جهت به‌كارگيري در امر اصلاح مراتع مطرح مي­ باشد. دراين پژوهش تركيب گونه ­هاي گياهي و گروه­ هاي كاركردي گياهي در دو سايت قرق (با طول دوره 6 سال) و خارج قرق، در مراتع نيمه ­استپي لزور در استان تهران مقايسه شد. نمونه ­برداري به روش تصادفي- سيستماتيك و با استفاده از ترانسكت و پلات انجام شد. نتايج نشان داد 23 گونه به‌صورت مشترك در هر دو منطقه قرق و خارج قرق، 4 گونه فقط در منطقه قرق و 8 گونه فقط در منطقه خارج قرق حضور داشتند. نتايج آزمون t نشان داد قرق سبب افزايش معني­دار درصد پوشش تاجي گونه­ هاي علوفه ­ايAgropyron intermedium، Bromus tomentellus، Festuca ovina و Thymus Fedtschenkoiشد (0/01>p). همچنين درصد تاج پوشش گندميان، گياهان چندساله و همي­ كريپتوفيت­ ها در منطقه قرق افزايش معني­داري داشت(0/01>p). قرق افزايش معني­دار درصد پوشش تاجي تيره­ هايGramineae، Lamiaceae وRubiaceae و كاهش معني­دار تيرهApiaceaeرا در پي داشت. نتايج اين تحقيق نشان داد اجراي قرق در مدت‌زمان6 سال، تغييرات مطلوبي در تركيب پوشش گياهي منطقه ايجاد كرده است. از ديگر نتايج اين پژوهش، استفاده از تركيب گروه ­هاي كاركردي همي­ كريپتوفيت و تروفيت­ جهت تشخيص شدت چراي دام در مراتع ييلاقي است. به‌طوري‌كه غالبيت همي­ كريپتوفيت­ ها و كاهش تروفيت­ ها مبين شدت چراي سبك تا متوسط و افزايش تروفيت­ ها و كاهش همي­ كريپتوفيت ­ها در تركيب گياهي، بيانگر شدت چراي زياد دام است.

The study of vegetation dynamics under grazed and non-grazed rangelands is one of the most important prerequisites for range improvement. In this research, vegetation composition and the vegetation functional groups were compared in an exclosure site (livestock excluded for six years) and grazed area in semi-steppe rangelands in Tehran province. Systematic random sampling technique through the use of transects and quadrats was employed to collect vegetation data. Results showed that there were 23 species common in both areas of exclosure and grazing while 4 and 8 species were restricted to exclosure and grazing areas, respectively. Results of t-test showed that exclosure significantly increased the percentage of canopy cover of some desirable species such as Agropyron intermedium, Bromus tomentellus, Festuca ovina, and Thymus Fedtschenkoi (p<0.01) Also, the rate of canopy cover of grasses, perennials and hemicryptophytes significantly increased in exclosure area (p<0.01). Moreover, exclosure significantly increased the canopy cover percentage of some vegetation families such as Gramineae, Lamiaceae, and Rubiaceae. However, it significantly decreased the canopy cover percentage of Apiaceae family. The results of this study showed that grazing performance for six years had produced favorable changes in vegetation composition of the area. Another result of this study is the use of hemicryptophyte and trophyte functional groups to detect grazing rate in summer rangelands. The predominance of hemicryptophytes and the reduction of trophytes also indicate the grazing intensity of the low to medium. In addition, the increase of trophytes and decrease of hemicryptophytes in the plant composition indicates a high grazing intensity of the livestock.