ارزيابي پاسخ ارقام مختلف كنجد (Sesamum indicum L.) به رژيم‌هاي آبياري كامل و كم آبياري

Sesame (Sesamum indicum L.) cultivars response to full and low irrigation regimes

به منظور ارزيابي روابط صفات و پاسخ ارقام كنجد از نظر عملكرد كمي و كيفي و كارايي مصرف آب به رژيم­هاي مختلف آبياري (شرايط آبياري كامل و كم آبياري)، پژوهش مزرعه­اي به‌صورت كرت­هاي خرد شده و در قالب طرح پايه بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار، در سال 1395 اجرا شد. در اين آزمايش، دو عامل رژيم آبياري (عامل اصلي) و ارقام كنجد (عامل فرعي) مورد بررسي قرار گرفتند. رژيم آبياري در دو سطح، شامل آبياري پس از مصرف 40 و 80 درصد رطوبت قابل استفاده­ خاك (به‌ترتيب آبياري كامل و كم آبياري) در كرت­هاي اصلي و شش رقم كنجد در كرت­هاي فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه تنش كم آبياري، باعث كاهش اكثر صفات (به‌جز درصد پروتئين دانه و كارايي مصرف آب) شد. در بين صفات مورد بررسي، عملكرد دانه و كارايي مصرف نيتروژن در شرايط كم آبياري، بيشترين كاهش (60 درصد) را نشان دادند. در بين ارقام مورد بررسي، ارقام اولتان و دشتستان بيشترين عملكرد را در شرايط آبياري كامل داشتند؛ اين ارقام از تعداد كپسول، تعداد دانه در كپسول، وزن هزار دانه، كارايي مصرف آب و نيتروژن بالاتري نيز برخوردار بودند. هيچ يك از ارقام مورد بررسي، عملكرد مطلوبي در شرايط كم آبياري نداشتند. هم در شرايط آبياري كامل و هم در شرايط كم آبياري، درصد روغن با وزن هزار دانه همبستگي مثبت و معني­داري داشت. بنابراين تلاش در جهت افزايش وزن دانه مي­تواند منجر به توليد ارقامي با درصد روغن بالا شود. كليدواژه‌ها

To evaluate the relationship between traits and response of sesame cultivars in terms of quantitative and qualitative yields and water use efficiency to different irrigation regimes (full and low irrigation conditions), a split plot field experiment was based on randomized complete block design with three replications in 2016. In this experiment, two factors including irrigation regimes (main factor) and sesame cultivars (sub factor) were examined. Irrigation regimes in two levels, including irrigation after depletion of 40% and 80% of soil available water (full and low irrigation, respectively) in the main plots and six sesame cultivars in sub plots were considered. The results showed that low irrigation stress reduced most of the traits (except grain protein percentage and water use efficiency). Among the studied traits under low irrigation condition, grain yield and nitrogen use efficiency showed the highest reduction (60%) and among the studied cultivars, Oltan and Dashtestan had the highest yield under the full irrigation conditions. These cultivars also had the highest capsule number, number of grain per capsule, 1000-grain weight and water and nitrogen use efficiency. None of the studied cultivars had desirable performance under the low irrigation conditions. Under both full and low irrigation conditions, the oil percentage had a positive and significant correlation with 1000-grain weight. Therefore, trying to increase the weight of the grains can lead to produce cultivars with high oil percentage.