ارزيابي مناطق مستعد كشت گندم آبي از نظر هزينه‌هاي اقتصادي و كاهش مصرف آب در شهرستان-هاي استان آذربايجان‌غربي

Evaluation of relevant areas of wheat cultivation with priority of reduction in water use in West Azerbaijan Province

به‌منظور بررسي مناطق مستعد كشت گندم آبي استان آذربايجان­غربي با در نظر گرفتن مسائل اقتصادي، عملكرد و مقدار آب مصرفي و قابل صرفه­جويي در سامانه­هاي مختلف آبياري (سنتي و مدرن)، آزمايشي در سال 1396 در قالب طرح آشيانه­اي انجام شد. از 17 شهرستان استان و در هر شهرستان بسته به اقليم، از سه روستا و در هر روستا به صورت تصادفي، از سه زارع، پرسشنامه تكميل و نمونه­برداري لازم انجام شد.صفات اندازه­گيري شده از هر مزرعه شامل هزينه توليد، درآمد محصول، سود خالص، آب مصرفي به روش آبياري سنتي و مدرن، آب صرفه جويي شده با آبياري مدرن، عملكرد محصول و كارآيي مصرف آب به روش آبياري سنتي و مدرن بود. نتايج نشان داد كه شهرستان نقده در بين شهرستان­هاي استان، بالاترين مقدار سود خالص (56/64 ميليون ريال در هكتار) و عملكرد محصول (67/4986 كيلوگرم در هكتار) را داشت و شهرستان چايپاره، بيشترين كارآيي مصرف آب به روش مدرن (2/2 كيلوگرم بر متر مكعب) و از طرفي كمترين مقدار آب مصرفي به روش سنتي و مدرن در استفاده از ارقام مقاوم به خشكي گندم را نشان داد. همچنين افزايش 106 تا 152 درصدي شاخص كارآيي مصرف آب، به­ترتيب در شهرستان­هاي ماكو و نقده در آبياري مدرن نسبت به آبياري سنتي مشاهده شد. به‌نظر مي­رسد باتوجهبهكمبودنمنابعآبموجود در منطقه،به‌جايافزايشسطحزيركشتكهسببافزايشمصرفآبمي­شود،بهتراستازميزانآنكاستوبخشبيشتريازمنابعآبموجودرابهمحيطزيستوبه­خصوصدرياچهاروميهاختصاصداد و از طرفي، استفاده از آبياري مدرن و كشت گندم‌هاي مقاوم به كم­آبي در زمينه افزايش كارآيي مصرف آب كارگشا باشد؛ همچنين شهرستان­هاي نقده و چايپاره، به عنوان مناطق مستعد براي كشت گندم آبي در اين استان بودند. كليدواژه‌ها

In order to identify the relevant areas of wheat cultivation in the West Azarbayjan province, considering the economic costs, yield and water use efficiency (WUE) in various irrigation systems (such as traditional and modern methods), 17 counties (depending on the climatic conditions), 3 villages per county and fields of three farmers per village were visited, and the prepared questionnaires were completed and samples were taken in 2017. The measured traits from each field were included cost of production, production and net incomes, used water in traditional and modern irrigations, yield and water use efficiency in traditional and modern irrigation. The results showed that among the counties of the province, Naghadeh had the highest net income (64.56 million Rials/ ha) and yield (4986.67 kg/ ha) and Chaypareh had the highest water use efficiency in modern system of irrigation (2.2 kg/ m3) and the least amount of water used in both irrigation systems (traditional and modern) was shown in resistant cultivars of wheat. An increase of 106% to 152% of water use efficiency index was observed in Maku and Naghadeh in modern irrigation compared to traditional irrigation. Due to the lack of available water resources in the province, it seems that it is better to reducin area of cultivation and provide more of the available water resources to environment, especially Urmia Lake, instead of increasing the cultivation area. The relevant areas of wheat cultivation in the West Azarbayjan province were Naghadeh and Chaypareh cities.