پديد آورندگان :
اميرسليماني، ياسمن دانشگاه صنعتي نوشيرواني بابل - دانشكده مهندسي عمران - گروه مهندسي محيط زيست , عابسي، عزير دانشگاه صنعتي نوشيرواني بابل - دانشكده مهندسي عمران - گروه مهندسي محيط زيست , ابراهيمان قاجاري، ياسر دانشگاه صنعتي نوشيرواني بابل - دانشكده مهندسي عمران - گروه مهندسي محيط زيست
كليدواژه :
تحليل سلسله مراتبي , سامانه‌هاي اطلاعات مكاني , ضوابط سازمان محيط زيست , محل دفن زباله , مكانيابي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: مديريت پسماندهاي جامد يكي از مهمترين مشكلات پيش‌روي برنامه‌ريزان شهري در سراسر جهان محسوب مي‌گردد. دفن بهداشتي كه به معني دفن كنترل شده زباله در زمين است، به ويژه اگر به همراه ساير روش‌هاي مديريتي زباله استفاده شود، جامع ترين روش مديريت زباله محسوب مي‌گردد. انتخاب مكان مناسب جهت دفن بهداشتي زباله از ابتدايي ترين مراحل دفن محسوب مي‌گردد. سامانه‌هاي اطلاعات مكاني (GIS) يكي از رايج ترين ابزارهاي مورد استفاده در انتخاب محل هاي مناسب دفن زباله است. در اين پژوهش با تلفيق سامانه‌هاي اطلاعات مكاني و مدل‌هاي تصميم گيري چند معياره نسبت به ارزيابي محدوديت هاي موجود جهت دفن بهداشتي زباله‌هاي شهري در محدوده استان مازندران بر اساس قوانين مشروح سازمان حفاظت محيطزيست ايران، اقدام مي‌گردد.
مواد و روش ها: مشكل دفع ايمن زباله هاي شهري در سال هاي اخير به بزرگترين مشكل محيط زيستي استان هاي شمالي كشور بالاخص استان مازندران تبديل شده است. در اين مقاله با كمك تحليل هاي سلسله مراتبي (AHP) يك مدل تصميم گيري بر اساس سامانه‌هاي اطلاعات مكاني (GIS) براي مكان يابي محل‌هاي مناسب دفن زباله هاي بهداشتي در هريك از شهرهاي استان مازندران ارائه شده است.. در تحقيق حاضر، از نرم افزار ArcGIS 10.4.1 براي ايجاد پايگاه داده‌ها، تحليل هاي مكاني و روي هم‌گذاري لايه‌هاي اطلاعاتي استفاده شده است. همچنين از مدل AHP و نرم افزار Expert Choice براي محاسبه ي وزن معيارها استفاده شده است.
نتايج و بحث: در پژوهش حاضر ابتدا با توجه به قوانين سازمان حفاظت محيط زيست ايران، عوامل تاثيرگذار در مكان يابي محل‌هاي دفن پسماندهاي شهري استخراج گرديد. اين معيارها شامل شيب، فاصله از گسل، سيلاب دشت، فاصله از دريا، فاصله از رودخانه‌ها، فاصله از تالاب‌ها و درياچه‌ها، فاصله از چاه‌هاي آب شرب، عمق آب زيرزميني، فاصله از مناطق حفاظت شده محيط زيست، فاصله از مناطق شهري، فاصله از مناطق روستايي، فاصله از مراكز آموزشي و درماني، فاصله از مراكز تاريخي و باستاني، فاصله از فرودگاه‌هاي محلي و بين المللي، فاصله از صنايع و دسترسي به جاده‌ها مي باشد. در ادامه، با در نظر گرفتن معيارهاي حذفي و طبقه بندي و امتيازدهي آن‌ها، نقشه‌هاي معيار در محيط GIS توليد گرديد. از آنجايي كه اهميت معيارها نسبت به هم متفاوت مي‌باشد با استفاده از روش AHP و نرم افزار Expert choice وزن نسبي معيارها محاسبه گرديد. در نهايت با تلفيق وزني نقشه‌هاي معيار، محدوده‌هايي كه در استان مازندران براي دفن زباله مناسب تشخيص داده شده‌اند، شناسايي و طبقه بندي گرديد. نتايج حاصل نشان مي‌دهد، 16156 كيلومترمربع از مساحت استان مازندران (معادل 68 درصد از كل استان) جز مناطق ممنوعه براي دفن زباله محسوب شده و تنها 32 درصد از مساحت كل استان شرايط اوليه براي دفن بهداشتي زباله‌هاي شهري را دارا مي‌باشند. مناطق مجاز اوليه، براساس فاصله مطلوب از عوارض مورد نظر، طبقه بندي و اولويت دهي شده‌اند، اين مناطق به 3 دسته كاملا مناسب، نسبتا مناسب و كمتر مناسب تفكيك شده‌اند. به اين ترتيب 2405 كيلومترمربع از مساحت استان داراي شرايط با مطلوبيت كم، 4914 كيلومترمربع داراي شرايط نسبتا مطلوب و 281 كيلومتر مربع داراي شرايط كاملا مطلوب و مناسب جهت دفن بهداشتي زباله تشخيص داده شد.
نتيجه گيري: بررسي مقايسه‌اي نتايج نشان مي‌دهد كه نهايتا تنها 2 درصد از مساحت كل استان داراي شرايط بهينه براي دفن بهداشتي زباله مي‌باشد و از اين نظر استان مازندارن جزء مناطق بسيار خاص كشور با محدوديت هاي بالا براي امكان دفن زباله هاي شهري تشخيص داده شده است. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد تركيب استفاده از سامانه اطلاعات مكاني (GIS) و روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) براي اعمال معيارهاي حذفي و اولويت بندي ذكر شده در متن قوانين زيست محيطي كشور، مي تواند به عنوان روشي مناسب جهت مكان يابي محل هاي دفن زباله هاي شهري در نظر گرفته شود.
كليدواژه‌ها
چكيده لاتين :
Introduction: Today, solid waste management is an important problem for urban planners all over the world. The landfill, which is a site for the safe disposal of waste materials by burial, considered to be the core of an integrated waste management strategy in modern cities, when it is accompanied by other methods. Selecting a suitable site for landfilling is the first and most important phase in the process of waste disposal. Geospatial Information Systems (GIS) became a common tool for the selection of landfill sites. In this research by integrating spatial information systems and a multi-criteria decision-making model, spatial limitations for siting sanitary landfills along the province of Mazandaran were evaluated based on the regulatory compliance mentioned by the Iranian Department of Environment.
Material and methods: Municipal solid waste disposal is one of the major problems of the urban environment in almost all northern states of Iran, especially in Mazandaran Province. In this paper, using the analytical hierarchy process a spatial information system has been developed for siting urban waste burial landfills in Mazandaran province. In this study, ArcGIS 10.4.1 software was used to create an information database for spatial analysis and integration of map layers. The AHP model and Expert choice software were also used to compute the weight of criteria.
Results and discussion: In this study, first, according to the regulatory requirements of the Iranian Department of Environment, the effective factors for siting urban landfills were extracted. These criteria are slope, distance from fault, flood plain, distance from the sea, distance from rivers, distance from lakes and wetlands, distance from groundwater wells, groundwater depth, distance from the protected areas, distance from urban areas, distance from rural areas, distance from educational and medical centers, distance from historical and ancient centers, distance from local and international airports, distance from industries and also having access to roads. Considering the elimination criteria and by classification and scoring them, maps of the layer of each criterion were produced in the GIS system. As the role of each criterion is different, at the next step, the relative weights of criteria were calculated using AHP and Expert Choice. Finally, by integrating the map layers of each criterion and by deleting layers of limitation, the suitable areas have been classified into three categories. The results show that 16156 KM2 of Mazandaran province (about 68 percent of the total area) is forbidden for any landfilling based on the national regulations of DOE and only 32 percent of the total area has the initial conditions for any disposal. The initial candidate landfill sites were separated into 3 categories, high suitability, moderate suitability and low suitability. So the 2405 KM2 of the province's area has low suitability, 4914 KM2 with moderate suitability and 281 KM2 has high suitability conditions.
Conclusion: The comparison of results show that only 2 percent of the province has essentially the optimal conditions for proper landfilling and Mazandaran province is a region with strict restriction from this aspect. This study shows that the combination of GIS and AHP methods for application of regulatory requirements for limitation zone and the priority setting criteria can be considered as a suitable approach for siting urban landfills.
