كليدواژه :
پراكندهرويي شهري , زنجان , سنجش از دور , كاربري اراضي , تصاوير ماهواره اي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: پديده پراكنده رويي شهري امروزه به يكي از مهمترين دغدغه هاي برنامه ريزان و سياستگذاران تبديل شده است؛ بطوريكه عدم توجه به آن، پيامدهاي جبران ناپذيري همچون تهديد منابع طبيعي، محدوديت ها و زيان هاي اجتماعي، اقتصادي، كالبدي و محيطي را بدنبال داشته است. براي درك بهتر چنين الگويي، لازم به ارزيابي و شناخت عوامل اجتماعي- اقتصادي موثر بر آن مي باشد.
مواد و روش ها : روش تحقيق در اين پژوهش، به‌صورت تركيبي از پژوهش توصيفي و تبييني بوده و نوع تحقيق، كاربردي و رويكرد آن، به دو صورت كمي و كيفي لحاظ مي شود. همچنين جمع آوري داده ها با استفاده از دو روش كتابخانه اي و ميداني، صورت پذيرفته و از تكنيك سنجش از دور و از تصاوير ماهوارهاي لندست منطقه، براي گرفتن تصاوير ماهوارهاي محدوده مورد مطالعه در دوره زماني مذكور، استفاده شده است. همچنين از روش طبقه‌بندي نظارت شده، طبقه‌بندي كاربري اراضي و مدل كراس تب، ميزان تغييرات انواع كاربري‌ها به كاربري اراضي ساخته‌شده، و از مدل هلدرن، پراكنده رويي شهر زنجان، مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است. براي پيش‌بيني روند تغييرات و بررسي تغييرات احتمالي، كاربري اراضي براي افق زماني سال 1405، از روش زنجيره‌هاي ماركوف استفاده شده است.
نتايج و بحث: در منطقه مورد پژوهش (زنجان) نتايج بدست آمده از تحقيق بيانگر اين مطلب مي باشند كه در سه دهه گذشته با توسعه ناموزون شهر زنجان مساحت شهر بيش از 3 برابر شده است. بررسي تئوريكي پراكنده رويي شهر زنجان بر اساس مدل هلدرن، مبين نقش قابل توجه پراكندهرويي شهري در گسترش فيزيكي شهر زنجان مي باشد كه همواره اثر آن بيش از عامل رشد جمعيت بوده است. مساحت شهر زنجان در طي سال هاي مورد مطالعه افزايش چند برابري را داشته كه در مقابل اين گسترش، اراضي باغي و كشاورزي كاهش قابل توجهي داشت اند. در اين ميان آنچه كه اين مسئله را مهم مي نمايد تغيير اراضي باغي و كشاورزي به اراضي ساخته شده مي باشد. در اين ميان عوامل پيدا و پنهان بسياري در اين امر دخيل بوده اند كه مهم ترين آنها عامل رشد جمعيت و پراكتده رويي شهري بوده است.
نتيجه گيري: با توجه به پيش بيني صورت گرفته براي سال 1405 احتمال تغيير كاربري اراضي به شهر در طي 10 سال قابل توجه است كه در اين ميان ميزان اراضي ساخته شده شهر زنجان به 6311.88هكتار خواهد رسيد و اراضي كشاورزي و باغي در مجموع 23.56 درصد احتمال تبديل به شهر را دارند كه اقدامات لازم در اين زمينه را مي طلبد تا از گسترش بي رويه شهر به اين اراضي جلوگيري شود. در كشورهاي توسعه يافته با توجه به اهميت بالاي توسعه پايدار، حفظ محيط زيست و استفاده كارا از منابع مختلف، مباحثي چون رشد هوشمند و توسعه درونزاي شهري بسيار مدنظر بوده و هست. از اين گذشته جلوگيري از اقزايش بي رويه محدوده شهر ، در دستور كار قرار دادن بلند مرتبه سازي و استفاده از الگوي شهر فشرده و همچنين هدايت جهت گسترش شهر به سمت زمين هاي باير و رها شده با هدف جلوگيري از ساخت و ساز در زمين هاي كشاورزي را مي توان در نظر داشت.
كليدواژه‌ها
چكيده لاتين :
Introduction: Nowadays, the urban sprawl phenomenon has become one of the most important concerns of planners and policymakers. The lack of attention to this phenomenon has led to irreparable consequences such as threatening natural resources, and social, economic, physical, and environmental constraints and disadvantages. In order to better understand such a model, it is necessary to evaluate and identify the socioeconomic factors affecting it.
Material and methods: The methodology in this research was a combination of descriptive and explanatory research, the type of research was applied, and its approach was considered quantitative and qualitative. Data collection was done using library and field survey methods. Also, remote sensing and Landsat satellite images of the studied area during the mentioned period was used. In addition, to analyze Zanjan’s urban sprawl, the method of classified classification, land use classification and cross-feasibility model, the extent of changes in different land uses, and the Holdern model were used. In order to predict the trend of changes and to investigate possible changes in land uses for the 2026 horizon, the Markov chains model was used.
Results and discussion: In the studied area, the results of the research indicated that over the past three decades, with uneven development in Zanjan City, the urban area has almost tripled. Theoretical analysis of Zanjan’s urban sprawl according to Heldern model indicated significant urban sprawl domination in the physical development of Zanjan, which always had more effect than the population growth. During the studied years, Zanjan’s urban area had a multiplier increase that in contrast to this expansion, had a significant decrease in orchards and agriculture. In this situation, what made a big difference were the changes in orchard and agricultural land uses. Translation errorThere were many factors involved in this matter, most notably the growth of urban population and urban sprawl.
Conclusion: Based on the forecast for 2026, the probability of land use changes to the city over the next 10 years is significant, during which Translation errorthe amount of built-up areas in Zanjan will reach 6311.88 hectares. It should be noted that orchards and Translation erroraaaagricultural lands have only a 23.56% possibility of conversion to urban areas. Therefore, necessary actions are required to prevent over-urbanization. In developed countries, considering the importance of sustainable development, environmental protection and the efficient use of various sources, smart growth, and urban development are highly important. Moreover, preventing the excessive growth of the city's boundaries, the high-ranking agenda, and the use of the compact city pattern, as well as the direction of the expansion of the city towards regolith and abandoned lands with the aim of preventing constructions in agricultural land can be considered.
