تحليل روابط بين عملكرد زعفران و مديريت آبياري كشاورزان زعفرانكار مناطق روستايي تربت‌حيدريه و فاروج

Assessment of relationships between saffron yield and irrigation management of farmers in rural areas of Torbat Heydarieh and Farooj

به منظور بررسي رابطه بين آبياري تابستانه با عملكرد زعفران، مطالعه‌اي در روستاهاي منطقه تربت‌حيدريه (خراسان‌رضوي) و فاروج (خراسان‌شمالي) صورت پذيرفت. بدين منظور با مصاحبه رودررو با تعدادي از كارشناسان و كشاورزان پيشرو، پرسشنامه‌هائي در سال 1398 تهيه و تكميل گرديد. براين اساس تعداد 91 مزرعه (با مساحت قطعات 5/0 تا 7 هكتاري) زعفران با سنين 1 تا 4 سال در روستاهاي منطقه مورد مطالعه قرار گرفت. همچنين بر اين اساس تيمارهاي زمان اولين آبياري شامل آبياري در 20 مردادماه، آبياري در 15 شهريور و آبياري در 10 مهرماه بعنوان تيمارها و اثر آن‌ها بر عملكرد زعفران در نظر گرفته شدند كه بر اساس طرح كاملاً تصادفي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه در مزارع دو ساله مقدار عملكرد كلاله خشك زعفران به طور معني داري تحت تأثير زمان اولين آبياري قرار نگرفت ولي زمان اولين آبياري، تأثير معني­داري بر عملكرد زعفران (كلاله خشك) بويژه در مزارع 1، 3 و 4 ساله داشت. انجام اولين آبياري در 10 مهر ماه، بيشترين مقدار عملكرد كلاله خشك زعفران را براي مزرعه يكساله به دنبال داشت، اما براي مزارع دو ساله، اولين آبياري در 15 شهريور بيشترين تأثير را در افزايش عملكرد كلاله خشك زعفران در مناطق تربت‌حيدريه و فاروج به همراه داشت. رابطه بين صفت آلودگي قارچي وارد شده در مدل با ضريب 779/4- با صفت عملكرد (كلاله) در سال سوم و با ضريب 731/7- براي سال چهارم منفي بوده و اين به آن معني است كه بين صفت عملكرد (كلاله) در سال سوم و چهارم و متغير آلودگي قارچي، رابطه رگرسيوني منفي وجود دارد. نتايج همچنين نشان داد كه 64 درصد از تغييرات صفت آلودگي به پوسيدگي قارچي بنه ها به تعداد آبياري مزارع زعفران مربوط مي باشد. لذا آبياري زودهنگام در تابستان نظير مرداد ماه بخصوص در مزارع 3 و 4 ساله به منظور جلوگيري از انواع آلودگي­ها توصيه نمي‌شود.

In order to investigation of relationships between saffron yield and summer irrigation a survey was conducted in fields of rural areas of Torbat Heydarieh and Farooj, Iran. The survey was done by questionnaires as face to face interview with farmers and expertise of this subject in 2019. Based on this method, 90 saffron fields (area about 0.5- 7 ha) with 1-4 years ages were studied. In addition effect of first irrigation treatments consisted irrigation on august, on mid-September and on early October on saffron yield based on completely randomized design was performed. Results indicated that in 2 years old fields did not significantly affected by first irrigation time, but the time of first irrigation had significant effect on saffron yield especially in 1, 3 and 4 years-old farms. Irrigation on early October in one year-old farms showed the highest stigma yield, but in two years- old farms this condition occurred on mid-September at Torbat Heydarieh and Farooj. In addition there was a negative relationship between fungi contamination with yield (-4.779) in three years- old and regression coefficient was -7.731 in four years-old farms. Furthermore there was about 64 % of changes in corm contamination to fungi related to number of irrigation. Therefore early irrigation of farms in summer such as August especially in three and four years-old because of enhancement of contamination to fungi diseases do not recommend.