زمينه‌ها و نقش سياست‌هاي دولت در توسعه خلاقيت فرهنگي ايران عصر صفويه

The Contexts and Role of Government Policies in the Development of Cultural Creativity in Safavid Iran

خلاقيت به معناي عام شرط پويايي فرهنگ و تحقق تمدن است. يكي از نقاط قوت تمدن غربي معاصر نيز جذب و به‌كارگيري نخبگان است. خلاقيت فرهنگي كه به توليد محصولات نمادين مي‌انجامد و يكي از انواع خلاقيت است كه به‌ويژه در آثار هنري تجلي مي‌يابد. هدف مقاله حاضر، تبيين مسير خلاقيت فرهنگي در دوره تاريخي صفويه است. به لحاظ آثار تاريخي و هنري، دوره صفويه در تاريخ ميانه ايران كم‌نظير است كه نشان از توسعه خلاقيت فرهنگي در اين دوره مي‌باشد. اين مقاله با رويكردي سياستي به خلاقيت فرهنگي، نقش دولت در گسترش آن را بررسي مي‌كند. سؤال اصلي اين است چه سياست‌هايي منجر به رشد و توسعه خلاقيت فرهنگي در دوره صفويه شد؟ براي پاسخ به اين سؤال زمينه فرهنگي پيشاصفويه كه زيربناي سياست‌هاي بعدي قرار گرفته بررسي شده است. همچنين با استناد به گزاره‌هاي تاريخي تلاش شده سياست‌هاي فرهنگي و عمومي دولت صفويه كه مستقيم و غيرمستقيم بر خلاقيت فرهنگي تأثير گذاشته‌اند استخراج و مقوله‌بندي شود. نتايج اين تحقيق كه با روش كتابخانه‌اي انجام شده مجموعه‌اي از سياست‌ها و اقدامات دولت صفويه را شناسايي كرده است كه بر گسترش خلاقيت فرهنگي تأثيرگذار بوده‌اند. سياست‌هاي فرهنگي در چهار مقوله: هويتي، ديني، توسعه‌اي و حمايتي دسته‌بندي شده‌اند. همچنين سياست تعامل فرهنگي و مواجهه با تنوع فرهنگي نيز به‌عنوان سياست‌هاي مؤثر بر زمينه توليد و مصرف محصولات فرهنگي و رشد خلاقيت شناسايي شده‌اند. مجموعه اين سياست‌هاي فرهنگي و ديگر سياست‌هاي عمومي در دوره صفويه كه به بهبود شرايط اقتصادي و شكل‌گيري طبقات اجتماعي جديد انجاميد به رشد و توسعه خلاقيت فرهنگي منجر گرديد.

Creativity in its general sense is the condition for cultural dynamism and the development of civilization. One of the strengths of contemporary Western civilization is the attraction and employment of elites. Cultural creativity can lead to symbolic production that is especially manifest in works of art. The purpose of this article is to explain the path of cultural creativity in the Safavid historical period. Actually, in terms of historical and artistic works, the Safavid period stands unique in Iranian history, which is a proof of the development of cultural creativity at that time. This article examines the role of government in promoting cultural creativity with a policy approach. The main question is "what policies led to the growth and development of cultural creativity in the Safavid period?" To answer this question, the pre-Safavid cultural context underlying subsequent policies has been examined. Also, based on historical propositions, an attempt has been made to extract and categorize the cultural and public policies of the Safavid government that have directly and indirectly affected cultural creativity. The results of this research, which was conducted by the library method, have identified a set of policies and actions of the Safavid government that have been effective in promoting cultural creativity. Cultural policies are categorized into four categories: identity, religion, development, and advocacy. Also, the policy of cultural interaction and exposure to cultural diversity has been identified as an effective one in the field of production and consumption of cultural products and the growth of creativity. The combination of these cultural and other public policies in the Safavid period, which led to the improvement of economic conditions and the formation of new social classes, was the cause of the growth and development of cultural creativity.