كنكاشي در مدل‌هاي ذهني جامعه مداحي ايران؛ تحليل كيفي با رويكرد راهبردي

An Inquiry into Iranian Religious Eulogists’ Mental Models; a Qualitative Analysis with Strategic Approach

هدف اين پژوهش، استخراج و تحليل مدل‌هاي ذهني بخشي از جامعه مداحي ايران امروز با رويكرد راهبردي است. مدل‌هاي ذهني تعيين‌كننده شيوه ادراك افراد از كاركرد هر سيستم – و در اين پژوهش نظام مداحي – است. مدل ذهني سه مؤلفه دارد: تصوير ذهني، تصور و مفروض. مداح مذهبي – با مفاهيم معادل نائح، مرثيه‌سرا، مرثيه‌خوان، روضه‌خوان - فردي است كه براي ائمه اطهار (ع) خاصه امام حسين (ع)، مدح مي‌گويد يا در سوگ آنان نوحه مي‌خواند و ياد و خصوصيات آنها را زنده نگاه مي‌دارد. در فراز و فرود تاريخ مذهب شيعه، مداحان زيادي بوده‌اند كه ياد و افكار [مدل ذهني] ده‌ها تن از آنها زنده مانده است. در نيم‌هزاره اخير، مداحي و مداحان در جامعه ايران رونق فراواني يافته و اكنون، جامعه مداحان، يكي از نمودهاي برجسته و نقش‌آفرين مذهبي– فرهنگي جامعه شيعه مذهب ايران است؛ لذا تحليل شناختي افكار و اذهان اين جامعه، خاصه با رويكرد پژوهش كيفي، يك اقدام پژوهشگرانه شايسته و بايسته است. اين يك پژوهش كيفي داده‌بنياد و اعضاي جامعه هدف آن مداحان فعال در چهار استان شمال غرب ايران‌اند كه با دو تكنيك نمونه‌گيري هدفمند و نمونه‌گيري قوي انتخاب و تعداد آنها بر اساس تكنيك اشباع، تعيين شد. داده‌ها از طريق مصاحبه ساخت‌يافته حاوي يازده سؤال بازپاسخ و طي دو ماه گردآوري و با تكنيك تحليل مقايسه‌اي مداوم و تكنيك سنخ‌شناسي تحليل و دسته‌بندي و با دو تكنيك كدگذاري توصيفي، و كد گذراي خصيصه، كدگذاري و مضمون‌ها استخراج شدند. هر سه نوع اعتبار «توصيفي، تفسيري و تئوري» احراز گرديد. از تحليل 700 گزاره اطلاعاتي، شانزده نتيجه حاصل و تعداد يازده مدل ذهني استخراج شد. يافته‌ها نشان داد كه مدل‌هاي ذهني مداحان از نظام مداحي و مداحان عمدتاً ساده، دقيق، شفاف، نسبتاً سطحي، ايستا، نسبتاً محدود، درون مذهبي و درون حرفه­اي است. به گذشته مداحي مفتخر و از آينده آن نگران‌اند. يك راهبرد تحول در مدل­هاي ذهني جامعه مداحان، نياز است.

The objective of this survey is extracting and analyzing the mental models of Iranian religious eulogists with a strategic approach. Mental models shape people’s perceptions– eulogists in this research- of the function of a system. Mental model has three components: mental images, imaginations and assumptions.This survey is a qualitative one using grounded theory. The target community members are the 17 eulogists in north- west provinces of Iran. The saturation technique has determined the number of interviews. The data have been collected via structured interviews. They have been analyzed by three qualitative data analysis techniques: continuous comparison, typology and semi statistic.The analysis of 700 data propositions have lead to sixteen results and extraction of eleven mental models. These findings did show that the mental images and imaginations of eulogists about five components of their task are positive and about three components are negative. Theirs assumptions are not testable. They feel proud about the history of eulogy but are anxious about its future. They have no practical solutions for this matter. In short, the mental models of eulogists are: simple, precise, transparent, superficial, relatively static, closed (limited), biased, unscientific, interreligious and inter-vocational. A transformation in mental models is needed to enhance the strategic function of this community.