جنسيت زدگي گفتماني در جوك فارسي

Discursive Sexism in Persian Joke

در شش دهه اخير توصيف مصاديق جنسيت زدگي در زبان و ارزيابي انتقادي اين مظاهر گسترش چشمگيري يافته است. انگيزه نظري اين توجه كم سابقه اين مدعاي زبان شناسي انتقادي است كه بر حسب آن رويدادهاي زباني، همزمان، مولد و فراورده ساختارهاي اجتماعي اند و الگوهاي حاكم بر بازنمايي هاي زباني بالقوه متاثر از علايق گروه هاي اجتماعي مسلط هستند. در چارچوب چنين نگرشي است كه رديابي مصاديق جنسيت زدگي، به عنوان يك گرايش اجتماعي، در شيوه هاي كاربري زبان اهميتي برون زباني مي يابد. جست وجوي نابرابري جنسيتي در آن دسته از فراورده هاي زباني كه درآميخته با فرهنگ عامه هستند، مي تواند سرنخ هاي قابل اعتنايي از نظم اجتماعي مولد آنها به دست دهد. جوك را مي توان يكي از مصاديق پيش نمونه اي چنين فرآورده هايي دانست. اين پژوهش نيز مي كوشد در چارچوب بصيرت هاي زبان شناسي انتقادي و با نظر به كردار اجتماعي برسازنده جوك فارسي مصاديق جنسيت زدگي گفتماني را در زبان- فرهنگ جوك گويي فارسي شناسايي، شمارش و تبيين كند. به منظور دستيابي به اين هدف نه شاخص جنسيت زدگي متناسب با ويژگي هاي اين گونه گفتماني خاص استخراج شدند و در پيكره اي متشكل از جوك هاي محبوب فارسي وارسي گشتند. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه مظاهر گوناگون جنسيت زدگي در زبان-فرهنگ جوك گويي فارسي فراواني قابل اعتنايي دارند؛ افرون بر اين، اين نتيجه حاصل شده است كه جنسيت زدگي در جوك منحصر به بهره برداري از درون مايه هاي جنسيت زده به عنوان عوامل خنده آفرين نيست و مظاهر زباني- ساختاري جنسيت زدگي گفتماني در كليت جوك فارسي و فراتر از محدوده جوك هاي جنسيت زده حضوري چشمگير دارند.

Over the past six decades looking for linguistic manifestations of sexism has been a noticeable trend in linguistics. The theoretical motivation for this unprecedented interest is an insight put forward by critical linguists in terms of which linguistic events can affect social structures and at the same time, being affected by them. It is in the light of this view that looking for linguistic instantiations of sexism can gain a significance which goes beyond the language itself. Looking for gender inequality in those linguistic products which are tightly associated with popular culture can potentially lead us to the underlying social order which has given rise to them. Jokes, which are prototypical examples of such linguistic products, are the focus of this study. Based on the framework of critical linguistics we aim to identify and explain manifestations of discursive sexism in Persian jokes in terms of the social order witch constitute them. To this end, nine indicators of sexism in jokes have been elicited, and measured in a corpus of popular Persian jokes. The corpus-based analysis shows that instances of sexist discourse are highly frequent in Persian joke-telling culture; Moreover, the findings show that sexism in jokes cannot be reduced to those jokes which are “obviously” sexist in their humor, and the linguistic-structural manifestations of sexist discourse can be found in the whole Persian joke-telling culture and beyond the scope of sexist jokes.