چندمعنايي واژه‌هاي پيچيدۀ مختوم به «نامه» در چارچوب صرف ساختي

Polysemy in nɑme-last Complex Words Within Construction Morphology

بررسي واژه‌هاي پيچيدۀ مختوم به «نامه»، از جمله موضوعاتي بوده كه كمتر مورد توجه زبان‌شناسان قرار گرفته است. در اين جستار، به منظور بررسي نقش واژه‌سازي «نامه» در اين گروه از واژه‌هاي پيچيدۀ زبان فارسي، به تحليل چندمعنايي اين جزء واژگاني در چارچوب صرف ساختي (بوي، 2010) پرداخته شده‌است. براي نيل به اين هدف، 102 واژۀ ساخته شده با «نامه» از فرهنگ فارسي زانسو (كشاني، 1372)، فرهنگ بزرگ سخن (انوري ،1381) و فرهنگ دهخدا (1377) گردآوري شدند كه با استفاده از امكانات صرف ساختي مبني بر وجود طرح‌وارۀ ساختي ناظر و انشعاب زيرطرح‌واره‌ها بر اساس دخالت سازوكارهاي سطح مفهومي، در 12 دسته مختلف قرار گرفتند. يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه طرح‌واره‌هاي تصويري، مجاز و استعاره سه سازوكار اصلي عامل چندمعناشدن سازۀ مشترك «نامه» در واژه‌هاي مورد بررسي بوده‌است. به‌ علاوه، امكانات صرف ساختي از جمله وجود معناي مقيد در قالب اصطلاح ساختي، واژگان سلسله‌مراتبي و وراثت پيش‌فرض نشان داد كه بر ساخت واژه‌هاي پيچيدۀ مختوم به «نامه»، طرح‌واره‌اي ساختي موسوم به اصطلاح ساختي ناظر است كه «نامه» را در وضعيت بينابين تركيب و اشتقاق قرار مي‌دهد و آن را به‌عنوان «شبه‌وندي» در مسير دستوري‌شدگي قرار مي‌دهد.

“nɑme”-last complex words have rarely been examined in Persian morphology. In this study, examining the function of “nɑme” in the word-formation of Complex words which is embedded as a shared constituent, the polysemous patterns have been analyzed in the framework of construction morphology (Booij, 2010). To fulfill this purpose, 102 “nɑme”-last complex words have been gathered from 3 Persian dictionaries including Zansoo (1994), Sokhan (2003), and Dehkhoda (1999) which have been classified in 12 extensions of meaning, adopting generalized holistic constructional schema which govern less abstract subschemas as meaning extensions derived from conceptual mechanisms. Achievements depicted that image schemas, metonymy, and metaphor are the chief forces in getting “nɑme”, polysemous in the examined complex words. Additionally, the other possibilities such as bound meaning in terms of constructional idiom, hierarchical lexicon, and default inheritance contributed by construction morphology indicated that “nɑme”-last complex words are governed by the so-called constructional idiom as a kind of constructional schema in which a fixed lexical unit with bound meaning is embedded. This justifies how “nɑme” is positioned in the fuzzy boundary between compounding and derivation as a “affixoid” which is grammaticalizing