بينش و روش ابوالحسن قزويني در فوايد الصفويه

Insight and Method of Abolhassan Qazvini in the Favayed Al-safavieh

اگرچه صفويان به معناي واقعي بعد از حمله افاغنه از صحنه سياست كنار رفتند، اما نگره‌هاي ذهني و خاطرات آنها همچنان باقي بود. يكي از وجوه اين استمرار، در زمينه تاريخ‌نگاري است، به طوري كه بسياري از ويژگي‌هايي كه در تاريخ‌نگاري دوره صفويه حاكم بود را مي‌توان در آثاري كه يك قرن بعد از سقوط اين حكومت نوشته شد، مشاهده كرد. هدف اين مقاله، بررسي بينش و روش ابوالحسن قزويني، در فوايد الصفويه براساس روش تحليل متن است تا به اين سوال پاسخ دهد كه قزويني در كدام چارچوب‌هاي فكري با تاريخ مواجه شده و كتاب خود را نگاشته است؟ نتايج مقاله نشان مي‌دهد كه اگرچه قزويني، كتاب خود را 76 سال بعد از سقوط صفويان و اوايل دوره قاجار و در يك نظام فكري و فرهنگي ديگر يعني هندوستان نوشت، اما از لحاظ بينشي و معرفتي، همچنان در پارادايم‌هاي فكري تاريخ‌نگاري دوره صفويه، مي‌انديشيده و فوايد الصفويه را در استمرار همان سنت تاريخ‌نگاري نوشت. اين مسأله را مي‌توان در مواردي چون رويكرد وي به تاريخ، ايران‌گرايي، هويت شيعي و اعتقاد راسخ به حكومت صفوي و تقدس قدرت آنها ديد. تفاوت اصلي كار وي با متون تاريخي دوره صفوي، اين است كه از يكسو به كرّات از منابعي كه در كار خود بكار مي‌گيرد، نام برده و مطالب را مستند مي‌كند و از سوي ديگر، نگاه نقادانه‌اي در استفاده از مطالب آنها دارد.

Afghan's invasion overthrew the Safavid dynasty, but its mental views and memories were continued to exist. Historiography would be observed in famous works of the next one centuries. This article intends to examine the insight and method of Abolhassan Qazvini in the Favayed Al-Safavieh based on text analysis method to find out in which intellectual frameworks Qazvini has addressed the history and authored his work. The results of this article show that although Qazvini wrote his book 76 years after the fall of the Safavids and the early Qajar period and in a different intellectual and cultural system (India), conceptually and epistemologically, he still believes in the intellectual paradigms of Safavid historiography and authored the Favayed Al-Safavieh in line with the same historiographical tradition. His beliefs can be seen in cases such as his approach to history, Iranianism, Shiite identity, and firm belief in the Safavid dynasty and the sanctity of its power. The main difference between his work and the Safavid era historical texts is that he repeatedly cited the sources used in his book and documented the contents. He also uses their materials critically.