بررسي تركيب پذيري عمومي خصوصيات مورفولوژي و فيتوشيميايي در جمعيت هاي مختلف آويشن دنايي (Thymus daenensis Celak) در آزمون پلي كراس

Study on general combining ability of morphological and phytochemical traits in different populations of Thymus daenensis in polycross test

آويشن دنايي (Thymus daenensis Celak) يكي از گونه هاي اندميك ايران است كه به دليل داشتن درصد بالاي اسانس و همچنين ميزان بالاي تيمول در اسانس اهميت دارد و در صنايع دارويي و غذايي استفاده آن رو به گسترش است. به منظور ارزيابي خصوصيات ژنتيكي و تركيب پذيري عمومي (GCA)، 12 جمعيت آويشن دنايي از طرح آميزشي پلي كراس استفاده شد. خزانه پلي كراس در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 6 تكرار در سال هاي 1393 و 1394 اجرا شد. سپس آزمون نتاج پلي كراس در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در سال هاي 1395 و 1396 در ايستگاه تحقيقاتي گروه مهندسي علوم باغباني و فضاي سبز دانشگاه تهران واقع در كرج مورد مطالعه قرار گرفت. صفات رشدي و عملكردي، درصد و عملكرد اسانس و ميزان تيمول و كارواكرول مورد اندازه گيري قرار گرفت. نتايج نشان داد كه از نظر صفات موثر در عملكرد مانند ارتفاع بوته، وزن تر و خشك بوته و وزن خشك برگ جمعيت هاي ايلام، اصفهان 2، مركزي 1 و 2 ميزان تركيب پذيري عمومي بالايي را نشان دادند و جمعيت هاي ايلام و ملاير 2 بيشترين تركيب پذيري عمومي را براي درصد اسانس و عملكرد اسانس نشان دادند. بهطوركلي، نتايج اين پژوهش حاكي از تنوع بالاي جمعيت هاي مورد مطالعه از نظر خصوصيات مورفولوژيك و فيتوشيميايي بود و در نهايت مي توان از جمعيت هاي ايلام، ملاير 2، مركزي 1 و مركزي 2 جهت ايجاد رقم سنتتيك و يا خزانه ژنتيكي جديد براي گزينش ژنوتيپ هاي برتر استفاده كرد.

Thymus daenensis, one of the endemic thyme in Iran, is very important in the pharmaceutical and food industries due to high percentage of essential oils and high levels of thymol in essential oils. In order to evaluate genetic parameters and general combining ability (GCA) in 12 populations of T. daenensis, a polycross design has been used. Polycross test in a randomized complete block design with 6 replications in 2014 and 2015, and polycross progeny test in a randomized complete block design with 3 replications in 2016 and 2017 were carried out in the Horticultural Department, University of Tehran. Karaj. Iran. Morphological traits, essential oil content and yield, thymol and carvacrol were evaluated. Results revealed that, the high level of GCA for important traits such as plant height, plant fresh and dry weight and leaf dry weight were obtained in populations of Ilam, Isfahan 2, Markazi 1 and Markazi 2 and for essential oil percentage and yield were obtained in populations of Ilam and Malayer 2. Overall, the results of this study indicated a high diversity for morphological and phytochemical traits in studied populations. Also, Ilam, Malayer 2, Markazi 1 and Markazi 2 populations with positive and high GCA provide good opportunities for creating synthetic varieties or new genetic source for selection of superior genotypes.