مطالعه تطبيقي سياست‌گذاري صادرات گاز طبيعي در چارچوب مولفه‌هاي امنيت انرژي در روسيه، قطر و ايران

A Comparative Study of Natural Gas Export Policy and Energy Security in Russia, Qatar & Iran

اين مقاله تلاشي در جهت يافتن چگونگي تاثير‌گذاري سياست‌هاي مربوط به امنيت ملي و ملاحظات امنيت انرژي در تعيين سياست‌هاي صادرات گاز جمهوري اسلامي ايران است. فرضيه پژوهش مدعي است هرگونه كاميابي يا ناكامي سياست‌گذاري صادرات گاز ايران وابستگي مستقيم به توجه به امنيت انرژي طرفين مبادله در سايه ملاحظات كلان امنيت ملي آنان دارد. براي تبيين مناسب فرضيه پژوهشگران سعي نموده‌اند با نگاهي تطبيقي به سياست‌هاي صادرات گاز دو كشور بزرگ توليد‌كننده و صادركننده گاز طبيعي (روسيه و قطر) در چهارچوب مفاهيم واقع‌گرايي امنيت انرژي و آرمان‌گرايي امنيت انرژي چارچوب مفهومي لازم براي تحليل سياست‌هاي صادرات گاز جمهوري اسلامي ايران را فراهم آورند. مطالعات اين پژوهش از يك سو نشان‌دهنده‌ي نبود شناخت كافي سياست‌گذاران اين حوزه از مفهوم «امنيت انرژي» است. به عبارتي بي‌توجهي به مولفه‌هاي امنيت انرژي، موجب تحليل رفتن ظرفيت‌هاي ژئواكونوميكي ايران با توجه به منابع گازي چشمگير آن شده است. از سوي ديگر سياست‌گذاري صادرات گاز ايران با توجه به چارچوب‌بندي امنيت ملي و سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، همزمان تحت فشار ايالات متحده آمريكا با پر رنگ كردن عدم تامين «امنيت عرضه» از طرف ايران براي كشورهاي خريدار و فشار روسيه براي ممانعت از ورود رقباي بزرگ به بازار اروپا جهت حفظ انحصار و «امنيت تقاضا»ي خود در اين بازار بوده است.

The authors’ main objective is to examine the nature of the relationship between the Islamic Republic of Iran (IRI)'s gas export policy and its national security policies as well as its energy security policies. The research hypothesis postulates that success or failure of Iranian gas export policy is related to energy security criteria of the two sides of transaction. Moreover, this association is affected by Iran's national security policy. To gain conceptual framework for analyzing Iranian gas export policy, we try to compare gas export policies of Qatar and Russia, the two key natural gas exporters in the world. The studies of gas export negotiations conducted in the past three decades in addition to challenges toward mega project of Iran’s gas export clearly show lack of sufficient knowledge of Iranian energy policy-makers about energy security concepts. Overlooking the requirements of energy security in the process of gas export policymakig has greatly contributed to the loss of Iran's geo-economic potentials in spite of its considerable natural gas resources. Furthermore, Iran’s gas export policy is under pressure from the US imposed sanctions with "lack of supply security" justification for clients and is rooted in Iranian national security and foreign policy. Russia has also been striving to prevent major natural gas producers like Iran to enter the European market in order to protect its "demand security" across the continent.