بررسي برخي منابعِ مكتوب روايات زريري در داستان‌هاي مشترك شاهنامۀ نقّالان با شاهنامۀ فردوسي

The study of Sources in the same Stories of Shahname Naqalan and Ferdowsi's Shahname

تا امروز، تصوّر عمدۀ پژوهش‌گران بر اين بوده كه طومارهاي نقّالي، ريشه در سنّت شفاهي دارند و روايات آنها سينه به سينه نقل شده و به ما رسيده است. به نظر مي‌رسد كه اين تلقّي، گوياي همۀ واقعيّت نيست؛ چه اينكه بسياري از روايات اين متون را مي‌توان در منابع كهن و حتّي پيش از شاهنامۀ فردوسي، بازجست. مضاف بر اينكه سندي براي اثبات پيوستگي زنجيرۀ نقل شفاهي اين روايات در دست نيست و شواهد، عموماً خلاف آن را نشان مي‌دهد. اين تحقيق، با جست‌وجو در منابع كهن حماسي مكتوب، و مقايسۀ روايات طومار زريري با آنها، نشان مي‌دهد كه زريري در روايت داستان‌هاي مشترك طومار خود با شاهنامۀ فردوسي، شش منبع عمده و مكتوب در دست داشته است: 1- شاهنامۀ فردوسي؛ 2- روايات شاهنامه‌هاي پيش از فردوسي (با واسطه)؛ 3- متون تاريخي قديم و جديد؛ 4- منظومه‌هاي حماسي؛ 5- چند داستان بديع كه عموماً در سرزمين هند به وجود آمده بودند و خود منبع مكتوب داشتند؛ و 6- مجموعه‌اي از طومارهاي مكتوب كه زريري براي تأليف طومار خود، گرد آورده بود. بر اين اساس، بايد در شفاهي‌دانستن مطلق منابع و واسطه‌هاي روايات اين طومار در داستان‌هاي مشترك با شاهنامۀ فردوسي، ترديد كرد.

Until today, Most scholars consider these scrolls as rooted in oral tradition and belonging to oral literature. The present thesis will argue against this position and will present evidence to support this opposition. It appears that these prose Shāhnāmehs (Tūmārs) relied on ancient sources. In addition, there is no document to prove the continuity of the chain of oral narration of these narrations. This paper, by searching in ancient written epic sources, and compare them to Zariri’s narrations, indicate that Zariri, had six major and written sources in narrating the stories of his scroll: (1) Ferdowsi’s Shāhnāmeh. (2) Pre-Ferdowsi Shāhnāmehs-- directly or indirectly. (3) Early historical sources. (4) Epic poems. (5) Interesting narratives of adjacent countries and regions. (6) a collection of written sources that Zariri had collected to write his scroll. Accordingly, it is necessary to doubt the absolute knowledge of the sources and intermediaries of the narrations of this scroll in the stories which is shared with Ferdowsi’s Shahnameh.