آثار جانبي مرتبط با محيط زيست در حقوق ايران

Externality Related to Environment in Iranian Law

گفته مي شود آثار جانبي، پيامد اقدامي است كه بر ديگران به شكل سود يا هزينه وارد مي شود بدون اينكه در قيمت بازاري كالا محاسبه شده باشد و معمولاً غيرعمدي و غيرانتخابي است. در اين نوشتار با استفاده از روش توصيفي تحليلي به اين پرسش اصلي پاسخ داده شده است: الگوي نظام حقوقي ايران براي مقابله با آثار جانبي مرتبط با محيط¬زيست چيست؟ بيشترين تأكيد الگوي «مجوزها» بوده است يا الگوي «مجازات ها»؟ يافته هاي تحقيق آن است: اولاً؛ توجه اساسيِ نظام قانونگذاري ايران به «الگويِ مجازات محور» معطوف است و الگوي مجوزها نهادينه نشده است بنابراين الگويِ اخير با موانعي زيادي روبروست. چنين رويكردي با اهداف اصلي قوه قضاييه (بندهاي 2 و 5 اصل 156 قانون اساسي) منافات دارد. ثانياً؛ در بكارگيري ابزارهاي مقابله با آثار جانبي از همه ابزارها به صورت متوازن استفاده نشده و برخي ابزارها، به ويژه ابزارهاي بازارمحور جايگاه بسيار نازلي دارند. ثالثاً؛ هرچند ابزارهاي «دوستدار محيط زيست» در برخي از اسناد قانوني ذكر شده است اما در مقابل در برخي از اسناد، اصول حقوقيِ دوستدارِ محيط زيست به حاشيه رفته است و در نتيجه ماليات هاي سبز نزد نظام قانونگذاري ما جايگاه شايسته¬اي را پيدا نكرده است.

It is said that the externality is the consequence of an action being taken on others in the form of profit or expense without being calculated at the market price of the commodity and it is usually unintentional and unelected.In this article with descriptive–analytical method it has been answered: what is the pattern of Iran legal system related to the environment to compare with the externality? It has been more emphasis on “licenses” or “punishment” pattern? The research findings are first; The primary focus of the Iranian legislative system is on the "punitive model" and the pattern of permissions is not institutionalized Therefore, the recent pattern faces many obstacles. This pursuit viewpoint is incompatible even with the main objectives of the judiciary (sections 2 and 5 of article 156 of constitution). Second; it not used the balanced the all of the tools in the use of tools compare with the externality but some of tools, in particular market-oriented tools, has a very low position. Thirdly; however, "Eco-friendly" tools are listed in some legal documents, but in some documents, the principles of environmental friendliness have been marginalized and as a result, green taxes have not been well-positioned in our legislation.