پديد آورندگان :
كريمي‌زاده، رحمت‌الله سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي كهگيلويه و بويراحمد، گچساران، ايران , حسين پور، طهماسب سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي- مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي لرستان ، خرم‌آباد، ايران , آلت‌جعفرباي، جبار سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي گلستان، گنبد، ايران , شهبازي هومونلو، كمال سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي اردبيل، مغان، ايران , آرميون، محمد سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي ايلام، ايلام، ايران , شريفي، پيمان دانشگاه آزاد اسلامي واحد رشت - گروه زراعت و اصلاح نباتات، رشت، ايران
كليدواژه :
تنوع ژنتيكي , ژنوتيپ در محيط , ژنوتيپ ايده‌آل , نمودار موزائيكي , نمودار گرمايي
چكيده فارسي :
روش‌هاي متعددي براي تحليل اثر متقابل ژنوتيپ در محيط پيشنهاد شده است كه هر كدام از آنها مبتني بر روش‌هاي آماري خاصي مي‌باشند. در اين تحقيق 16 لاين گندم دوروم به‌همراه ارقام دهدشت و سيمره به عنوان شاهد در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در چهار منطقه گچساران، گنبد، مغان و خرم‌آباد طي سه سال زراعي 1395-1392 بررسي شدند. تجزيه واريانس مركب نشان داد كه اثرات اصلي ژنوتيپ، سال و مكان و برهمكنش‌هاي سال×مكان و ژنوتيپ×سال×مكان براي عملكرد دانه در سطح احتمال يك‌درصد معني‌دار بود. آزمون اسكريت سهم بالاي چهار مؤلفه اصلي اول در توجيه برهمكنش ژنوتيپ در محيط را نشان داد، به‌طوري‌كه دو مؤلفه اصلي اول به‌ترتيب 60/26% و 33/15% از تغييرات GEI را توجيه مي‌كردند. نمودار موزائيكي نشان داد كه 76/20% از مجموع مربعات كل ناشي از مجموع مربعات ژنوتيپ و 24/79% ناشي از مجموع مربعات برهمكنش ژنوتيپ در محيط بود. نمودار گرمايي نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي G1، G3، G6، G15 و G16 داراي عملكرد بالا در بسياري از محيط‌ها بودند. چندضلعي باي‌پلات براساس نزديكي ژنوتيپ‌هاي G1، G5، G6، G7 و G4 به مبدأ باي‌پلات، آنها را ژنوتيپ‌هايي با پايداري عمومي بالا به محيط‌هاي آزمايشي شناسايي نمودند، در حالي‌كه ژنوتيپ‌هاي G8 و G12 به هيچكدام از محيط‌ها سازگار نبودند. مطالعه همزمان اثر ژنوتيپ و برهمكنش ژنوتيپ در محيط با نماي محور تستر متوسط (ATC) نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي G15، G13 و G6 در نزديكي محور ATC، علاوه بر پايداري نسبت به ژنوتيپ‌هاي ديگر داراي عملكرد بالاتر از متوسط كل نيز بودند و مي‌توانند به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي پايدار و پرمحصول در نظر گرفته شوند. نماي باي‌پلات ژنوتيپ ايده‌آل نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي G15، G13، G16، G2 و G6 واقع در نزديكي ژنوتيپ ايده‌آل، ژنوتيپ‌هاي مطلوب بودند. در مجموع، ژنوتيپ‌هاي G15، G13، G3 و G6 با نماهاي مختلف باي‌پلات، علاوه بر پايداري، عملكرد بالاتري داشتند و كانديداي پروسه‌ي توصيه رقم باشند.
چكيده لاتين :
Several methods have been proposed to analyze the interaction of genotype in the environment. In this research 16 selected durum wheat lines with two check cultivars (Dehdasht, Seimareh) were evaluated in randomized complete block design experiment with three replications in four regions of Iran including Gachsaran, Gonbad, Khoramabad and Moghan during three cropping seasons 2013-2016. Combined ANOVA indicated significant effect of year, location, genotype, year×location and genotype×year×location interactions at 1% probability level on durum wheat grain yield. Screet test indicated the first four principal components had high contribution of GEI, so that the PC1 and PC2 was explained 26.60% and 15.33% of GEI variation. Mosaic plot revealed that 20.76% of total sum of squares is illustrated by genotype sum of squares and 79.24% by genotype×environment interaction sum of squares. Heat-map plot was also indicated G1, G3, G6, G15 and G16 had high grain yield in many of environments. The polygon view of biplot indicated G10,G5,G6,G7 and G4 were as stable genotypes to the tested environments according to the closest distance to biplot origin, while G8 and G12 was not adaptable to any environments. The simultaneous studying of the effect of genotype and GE interaction by average tester coordinate view of biplot illustrated that G15, G13 and G6, in addition to high grain yield, were also more stable than other genotypes. Ideal genotype view of biplot indicated G15, G13, G16, G2 and G6 were as most desirable genotypes. In conclusion, G15, G13, G3 and G6 with high mean yield and stability performance can be used in selection/ recommendation process of cultivar.
