تجزيه پذيري تعهدات در حقوق ايران و فقه اماميه

Separability of Obligations in Iranian Law and Ja'afari Jurisprudence

قاعده تجزيه پذيري تعهدات اگرچه به صورت صريح در قانون مدني مورد اشاره قرار نگرفته است، لكن موارد متعدد اعمال اين قاعده در قانون مدني بيانگر اعتقاد نويسندگان آن به مبنايي واحد در اين خصوص است. تعبير اراده طرفين، استقراء در مواد قانون مدني و وجود برخي احكام مربوط به خيارات، قاعده تجزيه پذيري تعهدات در قانون مدني را اثبات نموده و بر اساس آن، هرگاه بطلان، عدم نفوذ يا انفساخ بر جزئي از تعهد عارض شود، به موجب قاعده تجزيه‌پذيري تعهدات، اين بطلان، عدم نفوذ يا انفساخ صرفاً در همان جزء اثر كرده و مابقي تعهد معتبر ميماند. تجزيه تعهد به اعتبار موضوع تعهد، تعدد اطراف تعهد و منشأ تعهد صورت ميپذيرد و در برخي موارد همانند موردي كه موضوع تعهد ماهيتاً قابليت تجزيه ندارد يا طرفين به صورت صريح غيرقابل تجزيه بودن تعهد را اراده كردهاند يا ميان متعهدين مسئوليت تضامني وجود دارد، تجزيه تعهدات امكان‌پذير نبوده و اين موارد به عنوان استثنا بر قاعده تجزيه‌پذيري تعهدات مطرح ميشوند. در اين نوشتار از طريق بررسي ديدگاه فقهاي اماميه و استقراء در قانون مدني ايران و تطبيق آن با حقوق مدني نوين فرانسه (مطابق اصلاحات سال 2016) جايگاه قاعده تجزيه‌پذيري تعهدات، حدود و ثغور و همچنين استثنائات اين قاعده بيان مي گردد.

Although the principle of separability of obligations is not mentioned explicitly in the civil code, many cases of its application in the civil code leaves no doubt about the authenticity of separability of obligations. Interpretation of intention, induction in civil code and some regulations about right of rescission prove separability principle in the Iranian civil code, and when invalidity, ineffectiveness or termination of part of an obligation occur, according to the Separability principle, the invalidity, ineffectiveness or termination will be effective only in that part and the other parts of the obligation remain valid. separability of obligations occurs in regarding to subject of obligation, plurality of parties and source of obligation (contract and condition) and in some cases as inseparatable nature of subject of obligation or explicit agreement by the parties about inseparability of subject of obligation or joint and several liability, obligation separate is impossible and these cases considered as exceptions to principle of separability of obligations. This article attempts to clarify principle of separability of obligations position, scope and exceptions by research in Shiite jurisprudents point of view and induction in Iranian civil code in compare with modern French civil code (In accordance with the reforms 2016).