پديد آورندگان :
شهبازي شيران، حبيب دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكدة علوم اجتماعي - گروه باستان شناسي , حسيني نيا، مهدي دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكدة علوم اجتماعي , معروفي اقدم، اسماعيل دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكدة علوم اجتماعي , نصراللهي، زهرا دانشگاه سيستان و بلوچستان
كليدواژه :
تيموري , زنان نوازنده , صفوي , مجالس موسيقي , نگارگري
چكيده فارسي :
در زمان حكومت تيموريان، هنر نقاشي به چنان درجهاي از تكوين و تكامل رسيد كه الگويي براي كل مكاتب آيندة نقاشي ايران شد. با توجه به رويكرد حكمرانان تيموري، شاهد بلوغ و كمال موسيقي در اين دوره هستيم كه با مطالعه در نگاره هاي موجود، مي توان به نكات بسيار پراهميت و مطرح حيات موسيقيايي، از جمله جلوت و ملازمت زنان نوازنده و سازها و ابداعات اين هنر، در اين دوره پي برد. در تاريخ ايران پس از اسلام، عصر صفوي هم به لحاظ دگرگوني هاي مهم سياسي‌ـ فرهنگي و اجتماعي نقطة عطفي محسوب مي شود و نگارگري صفويه نيز، مانند ساير شاخه هاي هنري، از اين قاعدۀ مستثنا نبوده است. نوشتۀ حاضر بر آن است تا با رويكرد تطبيقي و به روش توصيفي‌ـ تحليلي و تاريخي و با استناد به منابع كتابخانه اي و اسناد موزهايِ بر‌جاي‌مانده از روزگار تيموريان و صفويان، هويت و جايگاه اجتماعي زنان نوازنده را به صورت تطبيقي بررسي و تبيين كند. سؤال اصلي اين پژوهش بدين صورت مطرح مي‌شود؛ نگاه دو سلسله به زنان نوازنده در آثار هنري چگونه تببين يافته است؟ مطالعات صورت‌گرفته نشان مي دهد كه بهرغم شباهت نقش هاي اين دو دوره با يكديگر، مع‌الوصف در عصر صفوي بزرگ‌داري و احترام به مقام زن و نوازنده نسبت به دورۀ تيموريان بيشتر بوده است. در عصر تيموري، زنان نوازنده در مجالس آرام و بدون هياهو همراه با پادشاه و معمولاً در ردة پايين مجلس به نمايش در‌آمده اند. در اوايل دورة صفويه، زنان همراه مردان درباري و نزديك شخص شاه و در اواخر اين دوره نيز در صحنه هاي شلوغ به تصوير كشيده شده اند؛ در‌حالي‌كه به جاي نوازندگي بيشتر به رقص مي پردازند و جايگاه شان تنزلي مقطعي به خود ديده است.
چكيده لاتين :
During the reign of the Timurids, the art of painting reached such a level of development and evaluation that it became a model for all future schools of painting in Iran. According to the approach of the Timurid rulers, we see the maturity and perfection of music in this period, by studying the existing Painting, one can understand the very important and prominent points of musical life, including the presence and service of female musicians and the instruments and innovations of this art in this period. In the history of Iran after Islam, the Safavid era is also a turning point in terms of important political, cultural, and social changes, and Safavid miniature, like other branches of art, was no exception to this rule. The present article intends to comparatively examine and explain the identity and social status of female musicians with a comparative approach and in a descriptive-analytical and historical method and according to library sources and museum documents left from the Timurid and Safavid eras. The main question of this research is as follows; How are the two dynasties’ insights into female musicians explained in works of art? Studies show that despite the similarity of the maps of these two periods, in the Safavid era, however, greatness and respect for women and musicians were more than the Timurid period. In the Timurid era, female musicians were performed in quiet, unhurried gatherings with the king, usually in the lower house. In the early Safavid period, women were depicted with court men and close to the king, and in the late period, in crowded scenes; Instead of playing more, they dance and their position has seen a temporary decline.
