عنوان مقاله :
فهم عامه از علم چقدر در كاهش ريسك سوانح مؤثر است؟
عنوان به زبان ديگر :
How effective is public understanding of science in reducing the risk of accidents?
پديد آورندگان :
زارع، مهدي پژوهشگاه بين المللي زلزل شناسي و مهندسي زلزله
كليدواژه :
كاهش ريسك سوانح , سانحه طبيعي
چكيده فارسي :
وقتي سانحه طبيعي مانند زلزله يا سيل رخ مي‌دهد ، مردم زيادي به كمك به آسيب ديدگان مي‌پردازند و خود شهروندان آسيب‌ديده نيز تمام هم و غمشان بهبودي و ترميم و بازسازي بعد از سانحه است. بهبود پايدار پس از فاجعه به معناي يادگيري از تجربه گذشته به منظور جلوگيري از بازآفريني آسيب‌پذيري است. شكل‌گيري حافظه هم از روند بهبودي و هم از برنامه‌هاي توسعه اثر مي‌پذيرد. از اين رو، خاطره از فاجعه در ذهن مردم تركيبي است از به خاطر سپردن، فراموش كردن و غيبت عناصر فاجعه و هم مي‌تواند ابزاري باشد و هم مانعي براي بهبود پايدار. چگونه حافظه جمعي پس از فاجعه براي پاسخگويي به نيازهاي اين دوره حساس ساخته مي‌شود و چگونه آن را بهبود مي‌بخشد؟ مطالعات و دستاوردهاي علمي اگرچه راه‌حل‌هاي ملموسي براي كاهش ريسك سوانح در هنگام و يا پس از فاجعه ممكن است ارائه ندهد ولي موانع بالقوه را براي يادگيري از يك فاجعه و چگونگي غلبه بر آنها را برجسته ميكند. درك نحوه تكامل حافظه جمعي براي اتخاذ اقداماتي براي شكل‌دادن به تفكر علمي و دريافت جمعي ريسك و فاجعه، بر پايه علم، در بين نسل‌ها و گروه‌هاي اجتماعي بسيار مهم است. چنين دركي از حافظه جمعي به آگاهي از كاهش ريسك سانحه كمك ميكند. درك مشكلات مقامات و سازمان‌هاي مديريت بحران در هنگام سوانح مهم قبلي نيز موجب تشويق به بررسي مجدد سانحه در چارچوب چرخه ريسك مي‌شود. بدين ترتيب مي‌توان اميد داشت كه درس آموخته‌هاي سوانح به سرلوحه بايد‌ها و نبايد‌هاي يك جامعه افزوده شود.
تا كنون روش منسجمي براي مفهوم‌پردازي، شناسايي و سازماندهي ارزش‌هاي انساني وجود ندارد كه به كمك آن بتوان به درك فاجعه طبيعي به كمك سنجش متغير‌هايي مانند جان انسان‌ها و درك عمومي مردم از بحران پرداخت. آنچه مردم به آن اهميت مي‌دهند از موارد انتزاعي تا ملموس متغير است. ارزش‌هاي انتزاعي رايج شامل مواردي مانند خيرخواهي و انسان دوستي است. صفات ارزشمند شامل ارزش‌هاي پايه و طبيعي و زندگي و رفاه انسان است. افراد با درك علمي، و با تجربه سانحه، معمولاً به اهميت مكان‌ها و ويژگي‌هاي طبيعي محل‌هاي سانحه ديده توجه ميكنند. در سال‌هاي اخير به‌طور مداوم سوانحي از جمله زلزله و سيل، پاندمي كرونا و طوفان‌هاي گرد و غبار را تجربه كرده‌ايم. بسياري از مناطق كشور مرتباً تحت تأثير زلزله و سيل و همه‌گيري كوويد 19 قرار دارند البته بعضي مردم اعتقاد دارند كه خداوند جهان را كنترل ميكند و ممكن است سوانح مجازات خدا باشد. با اين حال، اين مانع تمايل آنها براي آماده‌شدن و مقابله با سوانح نمي‌شود. همچنين مشخص شده كه تجربه مستقيم چنين سوانحي الزاماً و مستقيما بر درك ريسك آن اثر نمي‌گذارد. يافته‌هاي تحقيقات انجام شده توصيه ميكند تا در زمينه افزايش آگاهي از مخاطرات و ريسك سوانح از جمله آموزش، تشويق كار داوطلبانه و بهبود دسترسي عمومي به منابع اطلاعاتي حياتي، و همگاني كردن دستاوردهاي علمي در زمينه سوانح تلاش شود.
