واكاوي مرگ بنيان‌گذار سلسله هخامنشي

Investigation of the death of the founder of the Achaemenid dynasty

هرودت در سده‌ي پنجم پيش از ميلاد و تنها به فاصله‌ي تقريبي صد سال از مرگ كورش بزرگ به ما گوشزد مي‌كند كه در مورد مرگ اين پادشاه روايات فراوان و گوناگوني وجود دارد. در واقع، احتمالاً تعداد رواياتي كه در مورد مرگ كورش دوّم هخامنشي در زمان هرودت وجود داشته است، بسيار بيشتر از رواياتي بوده كه به دست ما رسيده است. منبع اصلي پژوهشگران براي پي بردن به واقعيت مرگ كورش بزرگ يا لااقل نزديك شدن به آن، متون كلاسيك است كه در اين ميان نوشته‌هاي هرودت، كتسياس و گزنفون از اهميت بيشتري برخوردارند. در اين پژوهش كوشش شده است روايت هرودُت در قياس با روايات ساير مورخان عهد باستان و نيز با توجّه به شواهد باستان‌شناختي، مشخصاً آرامگاه كورش بزرگ در پاسارگاد، سنجيده شود؛ همچنين روابط نخستين شاهنشاهان هخامنشي با سكاها و ماساگت‌ها مورد بررسي قرار گيرد. اين بررسي نشان مي‌دهد روايت هرودت علي‌رغم شهرتي كه در طول زمان كسب كرده است، با بسياري از شواهد تاريخي هم‌خواني ندارد. روايت گزنفون نيز با وجود برخي ريشه‌هاي ايراني كه دارد، مورد ترديد است. اما روايت كتسياس كه آن نيز ظاهراً برخاسته از سنّتي ايراني است، با ساير شواهد تاريخي هم‌خواني بيشتري دارد.

Herodotus in the fifth century BC, only about a hundred years after the death of Cyrus the Great, reminds us that there are many different stories about the death of the great founder of Achaemenid dynasty. In fact, the number of narrations about the death of Cyrus II of Achaemenid in the time of Herodotus was probably more than the narrations that have survived to this day. The main source for researchers to find out the reality of the death of Cyrus the Great or at least approach it, is the classical texts, among which Herodotus, Ctesias and Xenophon are the primarily sources. In this study, an attempt has been made to examine Herodotus’ Narrative and other historians of antiquity with regard to other historical evidence, including the originality of the tomb of Cyrus the Great in Pasargadae and the relations of the first Achaemenid kings with the Scythians. As shown at the end, Herodotus’ account, despite its reputation over time, is inconsistent with much of the historical evidence, and its validity must be seriously questioned. Xenophon’s narrative, despite some of its Iranian roots is also doubtful. But Ctesias’ account, that is also apparently derived from an Iranian tradition, is consistent with much of the historical evidence.