حد و تعريف بر مبناي فلسفة سينوي و صدرايي

Term and Definition Based on Sadrian and Sinan Philosophies

بحث تعريف در معرفت شناسي از جايگاهي ويژه‌ برخوردار است و گاه با دشواري هايي همراه است. يكي از اين دشواري ها نقشي است كه فصل در نظام معرفتي ابن سينا ايفا مي كند و تحديد اشياء را با مشكل مواجه مي سازد. اين دغدغه از حوزه فلسفۀ مشاء فراتر رفته و به فلاسفة بعد نيز سرايت نموده، بطوري كه در بررسي منشأ اين مسئله و علت بروز مجادلات، گاه اشكال را به نظام فكري يكديگر نسبت داده اند اما در نهايت، هر يك با خط‌مشي فكري خويش، بنحوي سعي در گره گشايي از آن نموده‌اند. ابن سينا براي حل مسئله بناچار به فصول منطقي متوسل شده، هر چند تعريف تحت اين فصول را رسم و نقش آن را صرفاً تمايز معرَّف قلمداد مي كند. ملاصدرا با مدد گرفتن از اصول فلسفيش و احتساب فصل در زمرۀ لوازم وجود، تعريف به فصول منطقي را در حكم حد تلقي نموده و با اين رويكرد، رسم را تا مرتبة حد، تعالي بخشيده است. او بپشتوانۀ حيثيت وجودي‌يي كه در مقابل حيثيت مفهومي براي فصول قائل شده، بسنده كردن به دانش مفهومي را در شناخت حقايق ناكافي دانسته؛ بنابرين ضمن تأكيد و اهتمام بر علم حضوري، آن را راهكاري در برابر اظهار عجز ابن سينا بر حدآوري و حلال مشكل معرفي مي كند.

The discussion of definition has a particular place in epistemology and sometimes raises a number of complicated problems. One of these problems is the role of differentia in Ibn Sīnā’s epistemological system, which complicates delimiting the definition of things. This has gone beyond the realm of Peripatetic philosophy and affected other philosophers as well so that, when examining the source of this problem and the reasons behind the debates, they sometimes attribute the problem to the philosophical systems they follow. However, each has eventually tried to resolve the issue in a way based on their own philosophical views. Ibn Sīnā had to resort to logical differentia in order to solve the problem though he considers definition under such differentia to be descriptive and its role to be merely the distinction of definiens. Relying on his own philosophical principles and placing differentia among the concomitants of existence, he considered definition based on logical differentia similar to term and, in this way, promoted description to the level of term. Moreover because of the ontological mode which he introduced against the conceptual mode for differentia, he maintained that conceptual knowledge is not sufficient for knowing about the truth. Therefore, while emphasizing and acknowledging presential knowledge, he introduced it as a strategy to be used against Ibn Sīnā’s inability for presenting a term and a solution for the problem.