كليدواژه :
مساجد معاصر , مؤلفه‌هاي معماري , مفاهيم ديني , مطالعه‌ي تطبيقي , شهر تبريز
چكيده فارسي :
زمينه و هدف
در طي تاريخ، مساجد همواره ابعاد مختلفي از كالبد، كاركرد و معنا را به خود اختصاص داده اند. اين 3 پارامتر، همچون لايه هايي بر روي يكديگر قرارگرفته اند كه فقدان هريك، مي تواند بر كارايي مساجد معاصر، نسبت به كارايي الگوهاي كهن، لطمه واردكند. در اين راستا، پژوهش حاضر به بررسي و ارزيابي تطبيقي نمونه هاي معاصر، در راستاي مدل مفهومي پژوهش، مبني بر «معيارهاي تاثيرگذار بر الگوهاي طراحي معماري به واسطه ي مفاهيم ديني» در مساجد پرداخته است.
روش بررسي
به منظور استخراج مولفه هاي معماري منتج از مفاهيم ديني، از روش گردآوري اطلاعات به صورت مطالعات كتابخانه اي و اسنادي با روش تحقيق توصيفي-تحليلي بهره گرفته شده است؛ تا بدين ترتيب، ارتباط مفاهيم ديني با پارامترهاي معماري موثر در هر 3 بعد مشخص گردد. در گام دوم، پس از تدوين مدل مفهومي پژوهش، به ارزيابي ميداني (سال 97) و امتيازبندي مولفه هاي معماري در جامعه نمونه (مساجد منتخب معاصر تبريز) كه به كمك نمونه گيري هدف دار توسط متخصصان و خبرگان اين حوزه انتخاب شده ، پرداخته شده است.
يافته ها
مولفه هاي طراحي معماري مساجد در راستاي مفاهيم ديني را مي توان در 3 حيطه ي مولفه هاي كاركردي (ورودي شاخص، همجواري، مكان يابي و طراحي فضاهاي مختلف)، مولفه هاي معنايي (خوانايي، تعلق به مكان و سلسله مراتب) و مولفه هاي كالبدي (جهت، توجه به نور و طراحي مناسب محراب، گنبد، مناره و صحن) طبقه بندي نمود.
بحث و نتيجه گيري
با ارزيابي ميزان تاثيرپذيري مساجد معاصر تبريز در هر يك از سه بعد، مي توان دريافت كه به زيرمولفه وجود "فضاهاي مختلف" در بعد كاركردي، زيرمولفه "تعلق به مكان" در بعد معنايي و زيرمولفه "نور" در بعد كالبدي بيشترين توجه شده است. همچنين نتايج نشان مي دهد كه معماري مساجد معاصر تبريز، از بعد معنايي الگوها، نسبت به 2 بعد ديگر، بيشترين تبعيت را داشته اند. همچنين مسجد امام رضا (ع) داراي بيشترين تطابق با الگوها از منظر الگوهاي طراحي معماري مبتني بر مفاهيم ديني مي باشد.
چكيده لاتين :
Background and Objective: Throughout history, mosques have always provided different aspects of body, function and meaning. These three parameters are put together as layers that the lack of each can undermine the performance of contemporary mosques compared to the performance of ancient templates. In this regard, this study will examine and compare contemporary examples of architectural design patterns in line with the "conceptual model of research" based on "criteria influencing architectural design patterns through religious concepts" in mosques.
Method: In order to extract the architectural components derived from religious concepts in all three dimensions, library and documentary studies were used to collect data through descriptive-analytical research method. and in the second step, after developing the conceptual model of the research, it payed to the field evaluation (in 1397) and scoring of the architectural components in the sample community (contemporary selected mosques in Tabriz) which were selected by purposeful sampling by experts in the field.
Findings: Architectural design components of mosque in line with religious concepts can be divided into 3 functional components (special entrance, neighborhood, location and design of different spaces), semantic components (readability, sense of place and hierarchy) and physical components (orientation, attention to light, and proper design of the mihrab, dome, minaret, and courtyard).
Discussion and Conclusion: By assessing the effectiveness of contemporary Tabriz mosques in each of the three dimensions, it can be concluded that the sub-component of "different spaces" in functional dimension, "sense of place" in semantic dimension, and "light" in physical aspect have been most emphasized. Also, the results show that the architecture of the contemporary mosques in Tabriz was more in line with the semantic dimension of the patterns than the other two dimensions. Also, Imam Reza Mosque (AS) has the most conformity with ancient patterns from the point of view of architectural design patterns based on religious concepts.
