اسلحه و انسان جورج برنارد شاو: طنزي با گفتمان سازي ضد ايدئولوژيك يا كمدي همگام با ابزارهاي ايدئولوژيك؟

George Bernard Shaw’s Arms and the Man: An Anti-ideological Comedy or an Ideological Comic Work?

اين مقاله نمايشنامه ي اسلحه و انسان نوشته ي جورج برنارد شاو را از سه منظر متن، مخاطب و بافت تاريخي، و خوانش انتقادي بر اساس مفاهيم جامعه شناسي لويي آلتوسر، با تمركز بر مفهوم «ابزار هاي ايديولوژيك حكومتي»، مورد خوانش قرار مي هد تا نه تنها حضور گفتمان هاي ايديولوژيك و ضد ايديولوژيك را در اين اثر مورد تاكيد قرار دهد، بلكه امكان دسته بندي اين اثر به عنوان يك طنز سياسي و اجتماعي كه قابليت به چالش كشيدن گفتمان هاي ايديولوژيك زمانه و ايجاد تغيير بنيادين در آنها دارد را بررسي نمايد. با توجه به ماهيت ضد جنگ اين اثر، نمايشنامه ي شاو يكي از مثال هاي بارزي است كه در آن گفتمان هاي متضاد درباره ي جنگ، يعني گفتمان جنگ طلب و گفتمان ضد جنگ، تبلور مي يابد. پژوهش پيش رو، گفتمان جنگ طلبانه را در باور هاي ايديولوژيك رمانتيك گرايي و قهرمان پروري رصد مي كند و گفتمان هاي ضد جنگ را در نگاه واقع گرايانه و عمل گرايانه به جنگ جستجو مي نمايد. با توجه به اين كه دو رويكرد متضاد به جنگ از زبان نمايندگان گفتمان هاي ايديولوژيك و ضد ايديولوژيك بيان مي شود، مفهوم آلتوسري «فراخواني ايديولوژيك» مورد استفاده قرار مي گيرد تا فرآيند توليد سوژه هاي ايديولوژيك مورد تاكيد واقع شود. علاوه بر تبيين گفتمان هاي متضاد در نمايش، اين مقاله با استناد به تعريف آلتوسر از ادبيات در كتاب لنين و فلسفه و مقاله ي «نامه اي در مورد هنر»، امكان كاركرد ايديولوژيك و يا ضد ايديولوژيك نمايش شاو در دنياي حقيقي، با استناد به برخي اجرا هاي آن را مورد بحث قرار مي دهد. با توجه به مستندات تاريخي و عدم رضايت شاو از درك ناصحيح مخاطبان خود از پيام نمايش در اجراهاي انگلستان خود، اين پژوهش نتيجه مي گيرد كه تنها راه تضمين حصول رسالت ضد ايديولوژيك اين اثر ادبي، و نتيجتا تبديل شدن آن به يك طنز تاثير گذار و ضد ايديولوژيك، برجسته سازي گفتمان هاي موجود در آن از طريق نقد ادبي است.

This article reads George Bernard Shaw’s Arms and the Man from three different aspects of the text, audience, and the historical structure, in the light of Louis Althusser’s sociological concepts with a focus on the concept of “Ideological State Apparatuses” in order to emphasize the presence of ideological and anti-ideological discourses. Given the anti-war nature of the work, Shaw’s play is one of the clearest examples in which conflicting discourses about war, namely the belligerent discourse and the anti-war discourse, are reflected. The present study examines belligerent discourse in the ideological beliefs of romanticism and heroism and seeks out antiwar discourses in the realistic and pragmatic approach to war. As the two opposing approaches to war are expressed by representatives of ideological and anti-ideological discourses, Althusser’s concept of “an ideological call” is used to emphasize the process of producing ideological subjects. In addition to explaining the conflicting discourses in the play, by citing Althusser’s definition of literature in Lenin and Philosophy and “The Letter on Art”, this article discuss the possibility of the ideological or anti-ideological function of Shaw’s play in the real world by referring to some performances of the play. Considering the historical documents and Shaw’s dissatisfaction with his audience’s misunderstanding of the message of the play in its performances in England, this study concludes that, in line with Althusser’s argument, the only way to ensure the anti-ideological mission of this literary work is to highlight the conflicting discourses through literary criticism.