فراهنجاري دستوري فصل و وصل در قرآن كريم با تكيه بر نظريۀ متنيت

مبحث «فصل و وصل» يكي از ارزشمندترين مباحث علم معاني و يكي از مهارت‌هاي مورد نياز در فهم صحيح متون به‌ويژه متن قرآن به‌شمار مي‌آيد. اين در حالي است كه با تأمل در كلام خداوند مي‌توان به مصاديقي دست يافت كه برخي از قوانين بلاغي مهم و ثابت اين بحث را مخدوش مي‌سازد. از اين‌رو بازخواني اين مبحث ‌مهم امري اجتناب‌ناپذير مي‌نمايد. بدين تصور نوشتار حاضر بر آن است تا با توجه به نظريۀ متنيت و تكيه بر اصل فراهنجاري(هنجارگريزي)، به عنوان يكي از مهم‌ترين ابزار ادبيت متن، ضمن روش توصيفيتحليلي، موارد عدول از قواعد حاكم بر مبحث فصل و وصل را در آيات قرآن مورد بررسي قرار دهد و ضمن ارائۀ يك تحليل روشنگر براي هر عبارت، به اين سوال اصلي پاسخ دهد كه: فراهنجاري در مواضع فصل و وصل تا چه اندازه متاثر از بافت است و تأثير اين فراهنجاري بر متنيتِ متنِ قرآن و ظرافت‌هاي معنايي وراي آن چيست؟ بررسي داده‌هاي قرآني نشان داد كه قواعد موجود در باب فصل و وصل، قطعي و يقيني نيست بلكه مواضع فصل و وصل با توجه به بافت متن و سياقمندي معنا قابل عدول است. لذا وجود تكه‌متن‌هايي گسسته در موضع وصل و يا ذكر كلامي پيوسته در موضع فصل براي قواعد فصل و وصل دو وظيفۀ معناشناختي و كاربردشناختي را با هم فراهم مي‌سازد. به بيان ديگر كاربست و عدم كاربست حرف عطف «واو» نقش بسزايي در زايش معنا ايفا مي‌كند. همچنين معاني تعليل، تعديد و شمارش، تصوير مبالغه‌آميز فضاي ترس و دهشت، تاكيد بر تغاير مفهوم دو جمله از جمله معناهايي هستند كه حرف «واو» با عدول از اصول فصل و وصل آن‌ها را آفريده است.