كاربست نظريۀ كنش گفتاري جان سرل در خوانش خطبۀ غرّاء

خطبۀ غرّاء با عنايت به  ارزش ادبي و اخلاقي ويژه‌اش، تحليل‌هاي گوناگوني را مي طلبد. با عنايت به آنكه كاربست مباحث زبان‌شناسي در مطالعه متون ديني، امكان واكاوي زواياي گوناگون مسئله پژوهشي را فراهم مي نمايد، پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي و بر اساس نظريۀ كنش گفتاري جان سرل، واكاوي خطبۀ غرّاء را مدنظر قرار داد تا بتوان با عنايت به اين رويكرد، خوانش ساختارمندي از خطبۀ غرّاء كه از شاكلۀ زباني قدرتمندي در ارائه مضامين مهم برخوردار است ارائه داد. بررسي مزبور روشن ساخت كه از ميان كنش‌هاي گفتاري پنج‌گانه، كنش گفتاري اظهاري، ترغيبي و عاطفي در خطبۀ غرّاء نمود دارد. البته روح كلي فعل مضمون در سخن، با توجه به بافت درون زباني در استفاده از پاره‌گفتارهاي سجع‌گونه و موزون و نيز توصيف و استعاره‌ها و از آن‌سو بافت موقعيت خطبه كه زمينه ايراد اين خطبه را سبب شده است، كنش گفتاري ترغيبي و عاطفي است كه در لايۀ غيرمستقيم كنش گفتاري، مخاطب را از دنياگرايي و غفلت از مرگ تحذير داده و به تقواي الهي و توشه‌برداري براي آخرت ترغيب مي‌نمايد. آنچه ضريب تأثير كنش‌هاي گفتاري را دو چندان مي‌كند، كيفيت استفاده از اين كنش‌هاي گفتاري است كه خطي نبوده و داراي فراز و فرود است. پيش از رسيدن به نقاط اوج كه مي‌بايست كنش ترغيبي و عاطفي غيرمستقيم صورت گيرد، كنش اظهاري زمينه‌سازي مناسب را فراهم مي‌كند.