بررسي تسلط دانش‌‌‌‌آموزان دوزبانۀ ‌‌‌آذربايجاني-فارسي بر تكواژهاي وابستۀ هم‌‌‌نام فارسي در چارچوب انگارۀ چهار تكواژ

پژوهش حاضر، تسلط دانش‌‌‌آموزان دوزبانۀ آذربايجاني-فارسي بر تكواژهاي وابستۀ هم‌‌‌نام فارسي را بر اساس انگارۀ چهار تكواژ مطالعه كرده است. خطا در كاربرد تكواژهاي وابستۀ هم‌‌‌نام فارسي از نوشته‌‌هاي 60 نفر از دانش‌‌‌آموزان دختر و پسر پايه‌‌هاي چهارم و پنجم ابتدايي روستاهاي مرزي منطقۀ ارشق واقع در استان اردبيل، استخراج گرديد و دسته‌‌‌بندي شد. روش پژوهش از نوع توصيفي-تحليلي است. نخست تكواژهاي وابستۀ هم‌‌نام فارسي در چارچوب انگارۀ چهار تكواژ، به تكواژهاي محتوايي (ريشۀ فعل‌‌‌ها)، تكواژهاي نظام‌‌مند متقدم (واژه‌‌‌‌بست ملكي، واژه‌‌‌‌بست نكره و ...) و تكواژ نظام‌‌‌مند بيروني متأخر (تكواژهاي اول شخص و دوم شخص مفرد فعل) دسته‌‌‌بندي شد. سپس فراواني و درصد خطاهاي دانش‌‌آموزان در كاربرد تكواژهاي وابستۀ هم‌‌‌نام فارسي مشخص گرديد تا بر مبناي طبقه‌‌‌بندي تكواژها در انگارۀ چهار تكواژ تحليل شود. نتايج تحليل داده‌‌‌ها نشان داد كه ميزان خطاي دانش‌‌‌آموزان پايۀ پنجم در كاربرد تكواژهاي وابستۀ هم‌‌‌نام فارسي نسبت به خطاهاي دانش‌‌‌آموزان پايۀ چهارم كمتر است؛ بنابراين تسلط دانش‌‌‌‌آموزان بر كاربرد تكواژها، با ارتقاء به پايۀ‌‌ تحصيلي بالاتر و تقويت توانش زباني بهبود مي‌‌‌يابد. فراواني بالاي خطاهاي دانش‌‌‌آموزان هر دو پايۀ چهارم و پنجم در كاربرد تكواژهاي اول شخص مفرد و دوم شخص مفرد فعل در مقايسه با جفت تكواژهاي هم‌‌‌نام آنها بيانگر آن است كه دانش‌‌‌آموزان دوزبانۀ آذربايجاني-فارسي تكواژهاي شخص و شمار فعل را ديرتر ياد مي‌‌‌‌گيرند. از اين رو يادگيري تكواژهايي كه بر روابط دستوري دلالت دارند و در لايۀ بيروني‌‌‌تر سطوح انتزاعي توليد گفتار انتخاب مي‌‌‌‌شوند، نسبت به يادگيري تكواژهايي با معناي پربارتر و انتخاب‌شده در سطح مفهومي، ديرتر اتفاق مي‌‌‌‌افتد؛ بنابراين بين ماهيت تكواژها (فعال شدن و انتخاب در سطوح انتزاعي) و ترتيب يادگيري آنها طبق طبقه‌‌‌بندي تكواژهاي وابستۀ هم‌‌‌‌نام در چارچوب انگارۀ چهار تكواژ، ارتباط وجود دارد. نتايج اين پژوهش همسو با يافته‌‌‌هاي پژوهش‌‌‌‌هاي پيشين (ويي، 2000 و ...) نشان مي‌‌‌‌دهد كه انگارۀ چهار تكواژ از كارايي لازم براي تبيين ترتيب يادگيري تكواژهاي زبان دوم برخوردار است.