دگرديسي نشانه معناشناختي شايعه در نظام هاي گفتماني

پژوهشِ حاضر، ساز و كار نشانه‌معناشناختيِ پديده «شايعه» را در بسترِ يك گفتمانِ عاميانه بررسي مي‌كند. بر پايه يافته‌هاي پژوهش، شايعه، گفته‌اي است كه بر اثر نقصانِ معنايي در پايگاه حسيادراكي سوژه گفته‌پرداز به صورت اتفاقي توليد مي‌شود. سه عنصر سوژگاني در شايعه دخيل اند: سوژه كنش‌پذير، سوژه اثرپذير و سوژه اثرگذار. سوژه كنش‌پذير، شايعه را توليد مي‌كند، سوژه اثرپذير زمينه را براي گسترش آن فراهم مي‌كند و سوژه اثرگذار آن را با برنامه‌ريزي آگاهانه مديريت مي‌كند و از بين مي‌برد. سوژه‌هاي كنش‌پذير و اثرپذير به حوزه عمومي و سوژه اثرگذار به حوزه خاص و حرفه‌اي تعلق دارند. سوژه اثرپذير با رويكرد گزينشي و بسته، در برخورد با شايعه واكنشي هيجاني نشان مي‌دهد اما سوژه حرفه‌اي با رويكرد عقلاني و باز، از طريق مفاهمه شايعه را مديريت مي‌كند. توانِ شناختي و فشاره عاطفي كنشگران و كنش‌‌هاي آنان با نظام‌‌هاي ارزشي رابطه عليمعلولي دارد. شناختِ محدود و تنش عاطفي شديد، نظام ارزشي بسته؛ و شناخت گسترده و تنش عاطفي پائين، نظام ارزشي باز را ترسيم مي‌كند. نظام گفتماني تصادفي در آغاز و نظام گفتماني برنامه‌مند در پايان فرايند دگرديسي شايعه قرار دارد. عوام (مردم عادي)، به سبب نداشتنِ شناخت و آينده‌نگري، از الگوي منطق ديجيتال بهره مي‌گيرند. اين رويكرد، مانع دگرگونيِ نظام تصادفي به سمت نظام منطقي مي‌شود و ويژگي مخاطره‌آميز آن را تثبيت و تقويت مي‌كند اما نخبگان و افراد كارشناس، از منطق آنالوگ پيروي مي‌كنند و فرايند تحول نشانه‌ها را به تدريج به سمت كنترل، برنامه‌مندي و منطق هدايت مي‌كنند.