اثر كودهاي آلي و شيميايي بر رشد، عملكرد و اسانس گياه دارويي زوفا (Hyssopus officinalis L.)

سابقه و هدف:كودهاي آلي منبع ارزشمندي براي تغذيه گياهان در اكوسيستم‎هاي كشاورزي به شمار مي‎روند، زيرا علاوه بر داشتن عناصر غذايي مي‌توانند به افزايش سطح ماده آلي خاك‌ها نيز كمك نمايند كه در اراضي مناطق خشك و نيمه خشك مي‎تواند نقص كمبود مواد آلي خاك را بخوبي جبران نمايد. از طرفي، بكارگيري كودهاي آلي در كشت گياهان دارويي به علت سطح زيركشت محدود اين گياهان و همچنين كاهش اتكا به كودهاي شيميايي اولويت بيشتري دارد. بنابراين در اين آزمايش اثرات كودهاي آلي و شيميايي بر رشد، عملكرد و اسانس گياه دارويي زوفا (Hyssopus officinalis L.) مورد بررسي قرار گرفت.مواد و روش‌ها: آزمايش به صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سايت كشت الگويي گياهان دارويي جهاد كشاورزي كوهرنگ (با متوسط بارندگي 1357 ميلي‌متر و كمينه و بيشينه دما 2.8 و 16.2 سلسيوس) در سال‎هاي 1397 و 1398 اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل كود مرغي با سه سطح كارايي جذب نيتروژن (به ترتيب 100 ، 70 و 40 درصد؛ PM100 ، PM70 ، PM40)، كود گوسفندي با سه سطح كارايي جذب نيتروژن (به ترتيب 100 ، 70 و 40 درصد؛ SM100 ، SM70 ، SM40))، كود گاوي با سه سطح كارايي جذب نيتروژن (به ترتيب 100 ، 70 و 40٪ ؛ CM100 ، CM70 ، CM40) و همچنين يك تيمار كود شيميايي (100 كيلوگرم نيتروژن در هكتار + 100 كيلوگرم فسفر در هكتار) به عنوان شاهد مثبت (CF) و عدم مصرف كود (C) به عنوان شاهد منفي و در مجموع با 33 كرت آزمايشي بودند. صفات اندازه‌گيري شده شامل رنگيزه‌هاي فتوسنتزي، شاخص سطح برگ، وزن اندام هوايي، ميزان اسانس و عملكرد اسانس بودند. آناليز داده‎ها بوسيله نرم افزار SAS و مقايسه ميانگين‎ها توسط آزمون LSD انجام شد.يافته‌ها:نتايج نشان داد در چين اول (4 تير ماه) بيشترين ميزان كلروفيل a و b به ترتيب در شرايط تغذيه با PM40 و CF مشاهده شد. زيست‎توده اندام هوايي تيمارهاي PM40؛ PM70،PM100 و CF به ترتيب با 3760، 3672، 3632 و 3576 كيلوگرم در هكتار بدون اختلاف معني‌دار در گروه آماري قرار گرفته و داراي حداكثر زيست‎توده بوددند. بيشترين ميزان اسانس در تيمارهاي PM40، CF و PM70 به ترتيب با 1.49%، 1.33% و 1.3% بدست آمد ولي حداكثر عملكرد اسانس با كودهاي PM40، PM70، CF و PM100 بدست آمد (به ترتيب با 56.3، 47.8، 47.3 و 43.8 كيلوگرم در هكتار). در چين دوم (15 شهريور ماه) تيمارهاي PM40، CF، CM40 و SM40 به ترتيب با 7.6، 7.2، 7.1 و 6.9 ميكروگرم در ميلي ليتر داراي بيشترين كلروفيل a و تيمارهايCF، PM40 و PM70 به ترتيب با 6.8، 6.7 و 6.5 ميكروگرم در ميلي ليتر داراي بيشترين كلروفيل b بودند. بالاترين زيت توده اندام هوايي در شرايط تغذيه با PM40 و PM70 مشاهده گرديد (به ترتيب با 2801 و 2746 كيلوگرم در هكتار). ميزان اسانس تيمارهاي كودي در مقايسه با تيمار شاهد اختلاف معني‎داري نداشت ولي PM40 و PM70 به ترتيب با توليد 50.7 و 43.6 كيلوگرم در هكتار داراي حداكثر عملكرد اسانس بودند.نتيجه‎گيري:در اين مطالعه با توجه به توليد حداكثري زيست توده گياهي در سطوح مختلف كود مرغي و همچنين برتري عملكرد اسانس اين سطوح طي چين اول و PM40 و PM70 در چين دوم، نتيجه‎گيري مي‎شود كه سطح متوسط كود مرغي براي رشد زوفا و توليد اسانس مناسب است. بنابراين مي‌توان از كود مرغي به عنوان جايگزين كود شيميايي براي توليد گياه دارويي زوفا در شرايط آب و هوايي مشابه كوهرنگ استفاده كرد.