سنجش فرم شهري و تحليل رابطه آن با ويژگي‌هاي جمعيتي با استفاده از سنجه‌هاي فضايي(نمونه موردي: شهر زاهدان)

Urban form and demographic characteristics by spatial metric, Case study: Zahedan City

مطالعات متعددي به بررسي و تحليل فرم شهري پرداخته‌اند. در اين مطالعات مباحث مربوط به فرم شهري به طور كلي بر تقابل بين فرم‌هاي پراكنده و فشرده متمركز شده‌است. اگرچه فرم‌هاي پراكنده و فشرده متمركز دو الگوي غالب در اين خصوص به شمار مي‌رود، اما بررسي و تحليل جامع ساير ابعاد فرم شهري و ارتباط آن با ساير ابعاد شهري مانند ويژگي‌هاي اجتماعي و اقتصادي به ندرت صورت گرفته است. بنابراين هدف پژوهش سنجش و تحليل فرم شهري و رابطه آن با ويژگي­هاي جمعيتي در محلات شهر زاهدان مي­باشد. با توجه به هدف پژوهش، نوع پژوهش كاربردي با روش توصيفي- تحليلي است. در اين پژوهش از ده سنجه فضايي در قالب پنج بعد متمايز فشردگي، تنوع، تخلخل، تراكم و پيچيدگي جهت بررسي و تحليل فرم شهري استفاده شده‌است و سپس ارتباط بين سنجه‌هاي فضايي فرم شهري و ويژگي‌هاي جمعيتي محلات شهر زاهدان با استفاده از آزمون آماري پيرسون در محيط نرم افزار SPSS مورد بررسي قرار گرفت. نتايج سنجه‌هاي فضايي نشان مي‌دهد كه تفاوت‌هاي قابل توجهي در ابعاد فرم شهري محلات شهري نمونه موردي وجود دارد. فرم شهري زاهدان داراي فشردگي و تراكم بالا، پيچيدگي و تخلخل پايين و تنوع متوسط است. علاوه‌براين، نتايج رابطه فرم شهري با ويژگي‌هاي جمعيتي شهر زاهدان گوياي اين امر است كه اگرچه رابطه مستقيم مثبت و معناداري بين ويژگي‌هاي جمعيتي و امتياز تركيبي سنجه‌هاي فضايي فرم شهري وجود دارد؛ اين رابطه در خصوص تمامي سنجه‌هاي فضايي برقرار نيست.

Numerous studies have examined and analyzed the urban form. In these studies, discussions of the urban form generally focus on the contrast between scattered, and compact forms. Although scattered, and concentrated forms are the two dominant models in this regard, but a comprehensive study and analysis of other dimensions of the urban form and its relationship with other urban dimensions such as social and economic characteristics have rarely been done. In this paper, ten spatial measures in the form of five distinct dimensions of compactness, diversity, porosity, density, and complexity have been used to study and analyze the urban form and the relationship between urban form and demographic characteristics of neighborhoods with different social, and demographic characteristics have been studied. The results of spatial measurements show that there are significant differences in the dimensions of the urban form of urban case studies. The urban form of city Zahedan has high compaction and density, low complexity and porosity, and moderate diversity. Also, the results of the relationship between urban form and demographic characteristics of Zahedan city show that although there is a direct positive and significant relationship between demographic characteristics and the combined score of spatial measures of urban form; This relationship does not apply to all spatial metrics.