مدل سازي ساختاري - تفسيري عوامل موثر بر تاب آوري كالبدي و اجتماعي شهر شيراز در برابر سانحه طبيعي سيل

Structural-Interpretive Modeling Factors Affecting the Physical and Social Resilience of Shiraz to Natural Disasters of Flood

تبيين موضوع: سيل مهم ترين سانحه طبيعي مي باشد كه تلفات و خسارات زيادي در بخش هاي مختلف كشور به جا مي گذارد و با توجه به احتمال وقوع سيل در شهر شيراز و اهميت تاب آوري به ويژه در برابر سيل، پژوهش حاضر با هدف مدل سازي مهم ترين عوامل موثر بر تاب آوري اجتماعي و كالبدي شهر شيراز در برابر سيل صورت گرفته است. روش پژوهش حاضر از نظر هدف كاربردي و از نظر ماهيت و روش توصيفي - تحليلي است. جامعه آماري؛ 50 نفر از اساتيد دانشگاهي، خبرگان و مديران حوزه مديريت بحران شهر شيراز است كه به شيوه نمونه گيري هدفمند قضاوتي انتخاب شدند. پس از شناسايي ابعاد و عوامل اوليه با استفاده از روش دلفي اين عوامل مورد ارزيابي قرار گرفته و براي تجزيه و تحليل داده ها از مدل سازي ساختاري - تفسيري (ISM)، استفاده شد. يافته ها: بر اساس نتايج تحليل ميك مك، شاخص هاي وضعيت محله سكونت (C11)، وضعيت قرارگيري وسايل و تاسيسات (C8)، ميزان توانمندي و اثربخشي (C10) و ميزان اعتماد و همبستگي (C9) داراي قدرت نفوذ و وابستگي ضعيف هستند. شاخص هاي عمل جمعي و همكاري (C2)، تمرين (C4)، عضويت در گروه ها و شبكه هاي اجتماعي (C13) از قدرت نفوذ، توان و وابستگي بالايي برخوردارند. متغيرهاي ميزان مقاومت ابنيه (C1)، وضعيت دسترسي (C7)، نوع نگرش (C5) جزء عناصر اثرپذير و وابسته مي باشند. شاخص هاي ميزان آگاهي (C3)، ميزان مهارت اكتسابي (C14)، ميزان دانش حاصله (C6)، سطح تداركات (C12)، جزء متغيرهاي مستقل (كليدي) هستند كه تاثير زيادي بر فرآيند تاب آوري كالبدي و اجتماعي دارد. نتايج در تحليل تاب آوري سيستم هاي انساني و محيطي در برابر سوانح طبيعي مانند سيل و در تحليل و كاهش آسيب پذيري شهرها و محلات نبايد فقط به بعد كالبدي و ويژگي هاي فيزيكي جوامع تاكيد نمود بلكه بايد به ساختارها و ابعاد اجتماعي نيز توجه كرد و شهرونداني توانمندتر به منظور مقابله با سوانح آماده نمود.

Objective: Flood is the most important natural disaster that has caused many casualties and damages in different parts of the country. Considering the possibility of floods in Shiraz and the importance of resilience, especially against floods, this study was planned with aim to model the most important factors affecting social and physical resilience of Shiraz against floods. Methods: Statistical society were selected through purposive sampling that consists of 50 university professors, experts and managers in the field of crisis management in Shiraz. After identifying the dimensions and primary factors, they were evaluated using Delphi method and also structural-interpretive modeling (ISM) method was used in order to analyze the data. Results: Based on the Mick Mac analysis, indicators of neighborhood status (C11), location of facilities and facilities (C8), capability and effectiveness (C10) and the degree of trust and solidarity (C9) have weak influence and dependence. Indicators of collective action and cooperation (C2), practice (C4), membership in groups and social networks (C13) have high influence, power and dependence. The variables of building strength (C1), access status (C7), type of attitude (C5) are more influenced by other factors and are effective and dependent elements. Awareness indicators (C3), acquired skills (C14), acquired knowledge (C6), procurement level (C12) are among the independent (key) variables that have a great impact on the process of physical and social resilience. Conclusion: The analysis of the resilience of human and environmental systems against natural disasters such as floods and in analyzing and reducing the vulnerability of cities and neighborhoods, we should not only emphasize the physical dimension and characteristics of communities, but also pay attention to social structures and dimensions to empower citizens and prepare for natural disaster.