پديد آورندگان :
حشمتي، مسيب سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، كرمانشاه، ايران - گروه حفاظت خاك و آبخيزداري , پيروان، حميدرضا سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، تهران، ايران - پژوهشكدة حفاظت خاك و آبخيزداري - گروه حفاظت خاك , قيطوري، محمد سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، كرمانشاه، ايران - گروه حفاظت خاك و آبخيزداري , احمدي ملاوردي، مجيد دانشگاه رازي، كرمانشاه، ايران - دانشكدة ادبيات و علوم انساني - گروه جغرافيا , مرادپور، علي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، كرمانشاه، ايران - گروه آموزش
كليدواژه :
اشكال فرسايش , تغيير كاربري , سازند اميران , سازند آغاجاري , منطقة قصرشيرين
چكيده فارسي :
تغيير كاربري سازندهاي مارني منطقة زاگرس منجر به تشديد فرسايش، رسوب، هدر رفت رطوبت خاك، تشديد ريزگردها، گرمايش زمين و آلودگي منابع آب شده است. هدف از نوشتار پيش رو تهية نقشة پراكنش سازندهاي مارني، شناسايي كاربري اراضي و فرسايش غالب آنها در استان كرمانشاه بود. نقشة پراكنش سازندهاي مارني با استفاده از بررسي‌هاي ميداني و نقشه‌هاي زمين‌شناسي تهيه شد؛ سپس اشكال فرسايش در هريك از سازندها با استفاده از تصاوير ماهوارهاي اسپات و بررسي ميداني مشخّص شد، امّا كاربري اراضي با استفاده از تصاوير ماهوارهاي مشخّص شد. نتايج پژوهش نشان داد كه در استان كرمانشاه هشت سازند مارني بهترتيب مساحت شامل اميران، آغاجاري، گچساران، گورپي، تله زنگ، كشكان، پابده و ميشان هستند كه رخنمون آنها 24/21% مساحت استان است؛ همچنين نتايج نشان داد كه سه سازند اميران، كشكان و آغاجاري به دليل شرايط توپوگرافي، حسّاسيت به انحلال و تغيير كاربري، آسيب پذيرترين سازندهاي مارني هستند. پديدة انحلال در مناطق جنگلي، مرتعي و ديم زارهاي شيبدار دو سازند اميران و كشكان فعّال تر بوده و در مناطق دچار تغيير كاربري، شخم در جهت شيب، زغال گيري و جاده سازي نامناسب، موجب تشديد فرسايش بين شياري، شياري و زمين لغزش شده است؛ همچنين اين بررسي ها نشان داد كه در نقاط كم شيب فرايند انحلال منجر به تشكيل بالاكند در شاخه هاي فرعي خندق ها به همراه افزايش ابعاد كانال هاي آنها ميشود. بيشترين مساحت منطقة قصرشيرين و ازجمله سامانة كشاورزي گرمسيري روي سازند آغاجاري گسترش دارد كه در نقاط دچار تغيير كاربري و تخريب شديد پوشش گياهي آن پديده هاي انحلال، فرسايش خندقي و رسوبزايي تشديد شده بود. به طور كلّي سازندهاي مارني منطقة زاگرس به دليل شرايط كانيشناسي، مقدار زياد رس و سيلت به همراه توپوگرافي غالب ماهوري نسبت به انحلال و انواع فرسايش و زمين لغزش حسّاس هستند كه با تغيير كاربري عرصه هاي جنگلي و مرتعي، تخريب پوشش گياهي و شخم در جهت شيب تشديد مي شود.
چكيده لاتين :
Land use/cover change at the geological marl formations, especially the conversion of forest and rangeland areas to rain-fed lands and subsequent
improper tillage practice has led to severe soil erosion and sedimentation,
soil moisture lost, dust-blown, global warming, and water pollution. The
current study aims to prepare the spatial distribution of marl formation in
Kermanshah province in Iran and to assess dominant land-use, plant cover,
slope, and erosion features using satellite image (SPOT 2000) and field
survey. The field data have been analyzed through ArcGIS software. The
results of this study reveal that there are eight major marls formations in
Kermanshah province including Amiran, Aghajari, Gachsaran, Gurpi,
Talezangh, Kashkan, Pabdeh, and Mishan occupying about 24.21% of
province areas. Among these formations, three formations including
Amiran, Kashkan, and Aghajari are the most vulnerable to degradation due
to topographic conditions, high solubility, and improper land-use practices.
The sensitive facies of Amiran and Kashkan Formations are more
prominent in the forest and rain-fed areas with hill slope conditions. In
these areas, deforestation, illegal charcoal extraction, improper agricultural
and non-agricultural activities resulted in the dissolution of sensitive
layered and consequently landslide incidents. Thus during each effective
rainfall occurrence, there is severe erosion and siltation deliver fresh
sediment in lower drainage systems affecting road, brigs, and farmlands. In
gentle slope, this process causes head-cut and gully development. Aghajari
formation, which covers a wide range of winter pastures in Kermanshah
province, has a high potential of dissolution due to its mineralogical and
soil properties increasing soil erosion and sediment yield. It is concluded
that severe land use/cover change at marl formation of Zagros areas are the
factors sensitive to soil erosion, sedimentation and flood hazard as well as the solution of serous crises such water deficiency and desertification.
